Yapay Zeka Sohbetleri ve Online Eğitimde Barnum Etkisi

Barnum Etkisi, insanların genel ve belirsiz ifadeleri kendilerine özelmiş gibi algılaması olarak tanımlanır. Ben bu olguyu, yapay zekâ sohbetleri ve online eğitim ortamlarında da sıkça gözlemledim. Günümüzde AI tabanlı sohbet botları, kişiselleştirilmiş eğitim araçları ve interaktif platformlar, kullanıcıya özelmiş gibi görünen olumlamalar sunarak bu etkiyi güçlendirebiliyor.

1. Yapay Zeka Sohbetlerinde Etki

Yapay zekâ sohbet botları, kullanıcıların söylediklerini anlayıp yanıt verirken genellikle genel olumlayıcı ve motive edici ifadeler kullanır:

  • “Bu çok mantıklı bir fikir.”
  • “Harika bir yaklaşım.”
  • “Bunu düşünmen etkileyici.”

Bu ifadeler çoğu kullanıcıya uygun olacak şekilde tasarlanmıştır. Ancak kullanıcı, kendisine özel bir doğrulama alıyormuş gibi hisseder. Bu durum, Barnum Etkisi’nin klasik tanımıyla birebir örtüşür.

2. Online Eğitim Platformlarında Örnekler

E-öğrenme sistemlerinde de Barnum Etkisi gözlemlenebilir:

  • Öğrenciye verilen kişisel geri bildirimler, genellikle genel ifadeler içerir:
    • “Dersleri dikkatle takip ediyorsunuz, ancak bazı konuları daha fazla çalışmanız faydalı olur.”
  • Öğrenci, bu mesajı tamamen kendisine özel bir değerlendirme olarak algılar.
  • Benzer şekilde, otomatik test sonuçlarında verilen övgü veya tavsiyeler, öğrencinin öznel algısını güçlendirir.

3. Neden Bu Etki Önemlidir?

Barnum Etkisi, AI ve online eğitim ortamlarında şu sonuçları doğurabilir:

  1. Gerçekçi olmayan öz değerlendirme: Öğrenciler veya kullanıcılar, geri bildirimleri kişisel ve doğru kabul ederek hatalı bir öz farkındalık geliştirebilir.
  2. Bağımlılık ve motivasyon etkisi: Kullanıcı, sürekli olumlayıcı mesajlar almayı bekleyebilir ve platforma bağlılığı artabilir.
  3. Eleştirel düşüncenin azalması: Genel ifadeleri kendi başarısı veya kişiliği ile eşleştirmek, eleştirel düşünme yetisini zayıflatabilir.

Bu nedenle, eğitimcilerin ve AI geliştiricilerin, geri bildirimleri daha spesifik ve nesnel hâle getirmeleri, Barnum Etkisi’nin olumsuz sonuçlarını azaltabilir.

Kaynaklar

Forer, B. R. (1949). The fallacy of personal validation: A classroom demonstration of gullibility. Journal of Abnormal and Social Psychology, 44(1), 118–123. DOI:10.1037/h0059240

  • Dickson, D. H., & Kelly, I. W. (1985). The “Barnum Effect” in personality assessment: A review of the literature.Psychological Reports, 57(2), 367–382.
  • Furnham, A., & Schofield, S. (1987). Accepting personality test feedback: A review of the Barnum effect. Current Psychological Research & Reviews, 6(3), 162–178.
  • Sharples, M., Adams, A., Ferguson, R., Gaved, M., McAndrew, P., Rienties, B., & Weller, M. (2015). Innovating pedagogy 2015: Open University Innovation Report 4. The Open University.

Views: 0

Back to site top