Duygusal zeka ya da uluslararası literatürde bilinen adıyla Emotional Quotient (EQ), bireyin kendi duygularını ve başkalarının duygularını tanıma, anlama, yönetme ve yönlendirme kapasitesini ifade eden bir psikometrik indekstir. EQ, sadece duygusal tepkilerin düzenlenmesiyle sınırlı kalmayıp; empati, iletişim becerileri, çatışma yönetimi ve kişilerarası ilişkilerdeki başarı gibi çok sayıda önemli alanı da kapsamaktadır.
1. EQ Nedir?
EQ, ilk kez 1990 yılında psikologlar Peter Salovey ve John D. Mayer tarafından tanımlanmış, daha sonra 1995 yılında Daniel Goleman’ın popüler bilim kitabı Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ ile kamuoyunun ilgisini çekmiştir. Goleman, duygusal zekanın bireyin akademik başarısından öte iş dünyasında, liderlikte, aile yaşamında ve sosyal ilişkilerde belirleyici bir faktör olduğunu ileri sürmüştür.
2. EQ Neyi Ölçer?
EQ, aşağıdaki beş temel bileşen üzerinden değerlendirilir:
- Öz-farkındalık (Self-awareness): Kişinin kendi duygularını doğru şekilde tanıyabilmesi.
- Öz-yönetim (Self-regulation): Duyguların kontrolü ve yönetimi.
- Motivasyon (Motivation): İçsel dürtülerle hareket etme kapasitesi.
- Empati (Empathy): Başkalarının duygularını anlama yetisi.
- Sosyal beceriler (Social skills): Etkili iletişim kurma ve ilişki yönetimi becerisi.
3. EQ Nasıl Ölçülür?
EQ, çeşitli psikometrik testlerle ölçülebilir. Bu testler genellikle kişilik testleri ya da davranışsal anketler şeklindedir. En yaygın kullanılan testler arasında şunlar yer alır:
- Emotional Competence Inventory (ECI) – Daniel Goleman ve ekibi tarafından geliştirilmiştir.
- Mayer-Salovey-Caruso Emotional Intelligence Test (MSCEIT) – Akademik geçerliliği yüksek bir testtir.
- Bar-On Emotional Quotient Inventory (EQ-i) – Duygusal zekayı klinik ve bireysel bağlamda ölçmek için geliştirilmiştir.
4. EQ Skala ve Ortalama Dağılım
EQ, genellikle 90 ile 150 arasında bir puanla ifade edilir. Ortalama bir bireyin EQ puanı 100 civarındadır. Yüzdelik dağılımlar genel olarak şu şekildedir:
| EQ Aralığı | Sınıflandırma | Nüfusun Yüzdesi |
|---|---|---|
| 130+ | Çok Yüksek Duygusal Zeka | %2 |
| 115-129 | Yüksek | %14 |
| 85-114 | Ortalama | %68 |
| 70-84 | Düşük | %14 |
| 69 ve altı | Çok Düşük | %2 |
5. Türkiye’de EQ Düzeyleri
Türkiye’de EQ ölçümleri üzerine yapılan bilimsel çalışmalar sınırlı olmakla birlikte, 2020 yılında Hacettepe Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmaya göre Türkiye genelinde EQ ortalaması yaklaşık 96 puan olarak saptanmıştır. Bu değer dünya ortalamasının (yaklaşık 100) biraz altındadır. Ancak bölgesel, sosyoekonomik ve kültürel farklar bu ortalamayı etkilemektedir.
6. EQ’nun Hayattaki Rolü
Araştırmalar, EQ’nun;
- Liderlik performansı,
- Takım içi iş birliği,
- Kariyer başarısı,
- Aile içi ilişkiler,
- Akademik başarı
gibi birçok alanda IQ’dan daha etkili olabileceğini göstermektedir. Duygusal zekası yüksek bireyler, stres yönetiminde ve problem çözümünde daha başarılıdır.
7. Akademik Kaynaklar
- Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ. New York: Bantam Books.
- Mayer, J.D., Salovey, P., & Caruso, D.R. (2004). Emotional Intelligence: Theory, Findings, and Implications. Psychological Inquiry, 15(3), 197-215.
- Bar-On, R. (2006). The Bar-On model of emotional-social intelligence (ESI). Psicothema, 18(Suppl), 13-25.
© 2025, Bedri Yılmaz.
BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International
