Hipergami Nedir?
Tanım:
Hipergami (İngilizce: hypergamy), bireyin özellikle romantik veya evlilik ilişkilerinde kendisinden sosyal, ekonomik, kültürel ya da fiziksel açıdan daha üst düzeyde bir partner seçme eğilimini ifade eden sosyolojik ve antropolojik bir kavramdır. Genellikle kadınların daha yüksek statüdeki erkekleri tercih etme eğilimini tanımlamak için kullanılsa da, bu eğilim cinsiyet fark etmeksizin çeşitli toplumsal bağlamlarda da görülebilir.
1. Kavramın Kökeni ve Tarihsel Arka Planı
Kelime kökeni, Sanskritçe “hypergamy” kavramından türemiştir ve ilk olarak 19. yüzyılda Hindistan’daki kast sistemi üzerine yapılan çalışmalarda kullanılmıştır. Özellikle, daha yüksek kasttan bir erkekle evlenmenin statü kazandırdığı sistemlerde gözlemlenmiştir.
Sosyologlar ve antropologlar tarafından daha sonra batı toplumlarına ve modern sosyal yapılara da uygulanmıştır. Kavram zaman içinde evrim geçirerek, yalnızca kast sistemleriyle sınırlı kalmamış, sosyal statü, ekonomik güç, eğitim düzeyi gibi kriterlerle daha geniş bir anlam kazanmıştır.
2. Hipergaminin Temel Boyutları
a. Ekonomik Hipergami:
Kadınların daha fazla gelir sahibi, güçlü bir mesleği olan veya zengin erkeklerle ilişki kurma eğilimi.
b. Eğitsel Hipergami:
Partner seçerken daha yüksek eğitim düzeyine sahip kişilerin tercih edilmesi.
c. Sosyal Statü Hipergamisi:
Sosyal sınıf, prestij ve tanınırlık gibi unsurlar üzerinden yapılan tercihler.
d. Fiziksel ve Genetik Hipergami:
Boy, dış görünüş, sağlık gibi fiziksel özelliklerin üstün olması durumunda yapılan tercihler.
3. Sosyolojik Yaklaşımlar
Sosyologlara göre hipergami, toplumsal cinsiyet rollerinin ve tarihsel olarak kadının ekonomik olarak erkeklere bağımlı olduğu sistemlerin bir yansımasıdır. Kadınların toplum içinde daha az ekonomik fırsata sahip olduğu dönemlerde, güçlü bir erkekle evlenmek, hem bireysel hem de ailesel düzeyde güvence sağlamak anlamına gelmiştir.
Modern toplumlarda kadınların eğitim ve iş hayatında ilerlemesiyle birlikte bu eğilim dönüşüme uğrasa da, bazı araştırmalara göre hipergami hâlâ bilinçli veya bilinçdışı olarak birçok kadının eş seçimi stratejisinde etkili olmaktadır.
4. Eleştiriler ve Tartışmalar
Hipergami, bazı çevrelerce eleştirilmekte ve toplumsal cinsiyet eşitliği ile çeliştiği öne sürülmektedir. Ayrıca, yalnızca kadınlara özgü bir davranış kalıbıymış gibi sunulması da eleştirilir. Zira erkekler de çeşitli açılardan (örneğin dış güzellik, gençlik, doğurganlık gibi) hipogami (kendinden düşük statüde biriyle birlikte olma) veya kendi çıkarlarına uygun tercihler yapmaktadır.
Bazı çağdaş feminist yaklaşımlar, hipergaminin kadınlara özgü bir “çıkarcılık” olarak sunulmasının kadınları aşağılayıcı bir tutum olduğuna dikkat çeker. Bu nedenle, konunun daha geniş bir bağlamda, bireysel tercihlerin ve toplumsal yapıların karmaşık etkileşimi çerçevesinde ele alınması önerilmektedir.
5. Günümüzde Hipergami
Modern toplumlarda hipergami artık sadece ekonomik güç ya da statüye indirgenmemektedir. Dijital platformların, sosyal medyanın ve çevrimiçi eşleşme algoritmalarının yaygınlaşmasıyla birlikte, insanlar artık birçok değişkeni göz önünde bulundurarak eş seçmektedir. Yani, hipergami bugün hâlâ varlığını sürdürmekte, ancak biçim değiştirerek daha karmaşık ve çok boyutlu hale gelmiştir.
6. Akademik Kaynaklar:
- Buss, D. M. (1989). Sex differences in human mate preferences: Evolutionary hypotheses tested in 37 cultures. Behavioral and Brain Sciences.
- Goode, W. J. (1963). World Revolution and Family Patterns. Free Press.
- Fox, R. (1983). Kinship and Marriage: An Anthropological Perspective. Cambridge University Press.
- Hakim, C. (2011). Erotic Capital: The Power of Attraction in the Boardroom and the Bedroom. Basic Books.
Sonuç
Hipergami, tarihsel olarak kadının daha iyi bir yaşam arayışının stratejik bir uzantısı olarak ortaya çıkmıştır. Hipergami, insan davranışlarının yalnızca bir boyutunu temsil ederken, bireysel tercihler, kültürel normlar ve sosyal yapılarla birlikte değerlendirilmesi gereken bir olgudur.
© 2025, Bedri Yılmaz.
BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International
