IQ – Zeka Bölümü (Intelligence Quotient)

1. Tanım

IQ (Intelligence Quotient) ya da Türkçesiyle Zekâ Bölümü, bireyin bilişsel yeteneklerini – mantıksal akıl yürütme, problem çözme, matematiksel ve sözel düşünme gibi – standartlaştırılmış testler aracılığıyla ölçen psikometrik bir göstergedir. İlk olarak zihinsel yaş ile kronolojik yaşın oranı olarak hesaplanmıştır.

IQ = (Zihinsel Yaş / Gerçek Yaş) × 100

Günümüzde modern IQ testleri, yaş bazlı normlara göre bireyin test sonucunu toplum geneline göre konumlandırarak yüzdelik dilim ve puan aralıkları ile değerlendirmektedir.

2. İnsan Davranışlarıyla İlişkisi

IQ puanı, özellikle aşağıdaki alanlarda bireyin potansiyelini tahmin etmekte kullanılır:

Akademik başarı
Analitik düşünme becerisi
Yeni bilgiyi öğrenme ve uygulama yeteneği
Sistematik problem çözme
Soyut düşünme yeteneği

Ancak IQ, sosyal ya da duygusal yeterlilikleri kapsamaz. Bu nedenle bireyin tüm zekâ kapasitesini değerlendirmek için EQ, SQ gibi ek göstergeler de gereklidir.

3. Ölçüm Yöntemleri ve Testler

En Yaygın IQ Testleri:

Test Adı	Geliştirici	İlk Yıl	Açıklama
Stanford–Binet Intelligence Scales	Alfred Binet & Lewis Terman	1916	İlk sistematik IQ testidir.
Wechsler Adult Intelligence Scale (WAIS)	David Wechsler	1955	Yetişkin bireyler için modern testtir.
Raven’s Progressive Matrices	John C. Raven	1936	Kültürden bağımsız, soyut düşünceyi ölçer.
Cattell Culture Fair Intelligence Test	Raymond Cattell	1949	Eğitim düzeyinden bağımsız zekâ değerlendirmesi

4. Tarihsel Gelişim ve Geliştiren Kişiler

1905 – Alfred Binet ve Théodore Simon, Fransa’da öğrenme güçlüğü çeken çocukları belirlemek amacıyla ilk zekâ testini geliştirdi.
1916 – Lewis Terman, Stanford Üniversitesi’nde bu testi Amerikan sistemine uyarlayarak “Stanford–Binet Testi”ni tanıttı.
1955 – David Wechsler, IQ’yu sadece genel zekâ değil, farklı alt becerilere dayalı bir ölçüm olarak ele aldı ve WAIS testini geliştirdi.

5. Dünya Ortalaması ve Yüzdelik Dağılımlar

Modern IQ testleri, 100 puanı ortalama zekâ olarak kabul eder. Standart sapma genellikle 15’tir. Yani:

IQ Aralığı	Tanım	Nüfus Oranı (%)
130 ve üzeri	Üstün zekâ	%2
120 – 129	Çok üstün	%7
110 – 119	Üst orta	%16
90 – 109	Ortalama	%50
80 – 89	Alt orta	%16
70 – 79	Sınırda zihinsel yeterlilik	%7
69 ve altı	Zihinsel yetersizlik	%2

6. Türkiye Ortalaması ve Dünya ile Kıyas

Dünya Ortalaması:

Genel ortalama IQ ≈ 100
En yüksek ülke ortalamaları: Singapur (≈108), Hong Kong (≈108), Japonya (≈106)

Türkiye Ortalaması:

Türkiye’nin ortalama IQ skoru: ≈89–90 aralığındadır.
Bu değer, OECD ülkeleri içinde alt sıralarda yer almaktadır.
Kaynak: Lynn, R., & Meisenberg, G. (2010). National IQs calculated and validated for 108 nations. Intelligence, 38(4), 353–360. https://doi.org/10.1016/j.intell.2010.04.007

7. Akademik Kaynaklar

Deary, I. J. (2020). Intelligence: A Very Short Introduction. Oxford University Press.
Haier, R. J. (2017). The Neuroscience of Intelligence. Cambridge University Press.
Neisser, U. et al. (1996). Intelligence: Knowns and unknowns. American Psychologist, 51(2), 77–101.
Wechsler, D. (1955). Manual for the Wechsler Adult Intelligence Scale. Psychological Corporation.

BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International