1. Tanım
IQ (Intelligence Quotient) ya da Türkçesiyle Zekâ Bölümü, bireyin bilişsel yeteneklerini – mantıksal akıl yürütme, problem çözme, matematiksel ve sözel düşünme gibi – standartlaştırılmış testler aracılığıyla ölçen psikometrik bir göstergedir. İlk olarak zihinsel yaş ile kronolojik yaşın oranı olarak hesaplanmıştır.
IQ = (Zihinsel Yaş / Gerçek Yaş) × 100
Günümüzde modern IQ testleri, yaş bazlı normlara göre bireyin test sonucunu toplum geneline göre konumlandırarak yüzdelik dilim ve puan aralıkları ile değerlendirmektedir.
2. İnsan Davranışlarıyla İlişkisi
IQ puanı, özellikle aşağıdaki alanlarda bireyin potansiyelini tahmin etmekte kullanılır:
- Akademik başarı
- Analitik düşünme becerisi
- Yeni bilgiyi öğrenme ve uygulama yeteneği
- Sistematik problem çözme
- Soyut düşünme yeteneği
Ancak IQ, sosyal ya da duygusal yeterlilikleri kapsamaz. Bu nedenle bireyin tüm zekâ kapasitesini değerlendirmek için EQ, SQ gibi ek göstergeler de gereklidir.
3. Ölçüm Yöntemleri ve Testler
En Yaygın IQ Testleri:
| Test Adı | Geliştirici | İlk Yıl | Açıklama |
|---|---|---|---|
| Stanford–Binet Intelligence Scales | Alfred Binet & Lewis Terman | 1916 | İlk sistematik IQ testidir. |
| Wechsler Adult Intelligence Scale (WAIS) | David Wechsler | 1955 | Yetişkin bireyler için modern testtir. |
| Raven’s Progressive Matrices | John C. Raven | 1936 | Kültürden bağımsız, soyut düşünceyi ölçer. |
| Cattell Culture Fair Intelligence Test | Raymond Cattell | 1949 | Eğitim düzeyinden bağımsız zekâ değerlendirmesi |
4. Tarihsel Gelişim ve Geliştiren Kişiler
- 1905 – Alfred Binet ve Théodore Simon, Fransa’da öğrenme güçlüğü çeken çocukları belirlemek amacıyla ilk zekâ testini geliştirdi.
- 1916 – Lewis Terman, Stanford Üniversitesi’nde bu testi Amerikan sistemine uyarlayarak “Stanford–Binet Testi”ni tanıttı.
- 1955 – David Wechsler, IQ’yu sadece genel zekâ değil, farklı alt becerilere dayalı bir ölçüm olarak ele aldı ve WAIS testini geliştirdi.
5. Dünya Ortalaması ve Yüzdelik Dağılımlar
Modern IQ testleri, 100 puanı ortalama zekâ olarak kabul eder. Standart sapma genellikle 15’tir. Yani:
| IQ Aralığı | Tanım | Nüfus Oranı (%) |
|---|---|---|
| 130 ve üzeri | Üstün zekâ | %2 |
| 120 – 129 | Çok üstün | %7 |
| 110 – 119 | Üst orta | %16 |
| 90 – 109 | Ortalama | %50 |
| 80 – 89 | Alt orta | %16 |
| 70 – 79 | Sınırda zihinsel yeterlilik | %7 |
| 69 ve altı | Zihinsel yetersizlik | %2 |
6. Türkiye Ortalaması ve Dünya ile Kıyas
Dünya Ortalaması:
- Genel ortalama IQ ≈ 100
- En yüksek ülke ortalamaları: Singapur (≈108), Hong Kong (≈108), Japonya (≈106)
Türkiye Ortalaması:
- Türkiye’nin ortalama IQ skoru: ≈89–90 aralığındadır.
- Bu değer, OECD ülkeleri içinde alt sıralarda yer almaktadır.
- Kaynak: Lynn, R., & Meisenberg, G. (2010). National IQs calculated and validated for 108 nations. Intelligence, 38(4), 353–360. https://doi.org/10.1016/j.intell.2010.04.007
7. Akademik Kaynaklar
- Deary, I. J. (2020). Intelligence: A Very Short Introduction. Oxford University Press.
- Haier, R. J. (2017). The Neuroscience of Intelligence. Cambridge University Press.
- Neisser, U. et al. (1996). Intelligence: Knowns and unknowns. American Psychologist, 51(2), 77–101.
- Wechsler, D. (1955). Manual for the Wechsler Adult Intelligence Scale. Psychological Corporation.
Views: 4