Nepotizm, bir kişinin akrabalarına, tanıdıklarına veya dostlarına liyakat ve yetkinlik gözetmeksizin ayrıcalık tanıması olarak tanımlanabilir. Nepotizm, Latince “nepos” yani “yeğen” sözcüğünden gelmektedir.
Nepotizm, kamu kurum ve kuruluşlarında, özel sektörde ve aile şirketlerinde yaygın olarak görülen bir sorundur. Nepotizm, liyakat ve yetkinliğin göz ardı edilmesine, fırsat eşitliğinin ortadan kalkmasına ve yolsuzluğa neden olabilir.
Nepotizmin Türkçe karşılığı olarak “akraba kayırma” veya “adam kayırma” ifadeleri kullanılabilir. Nepotizm, bir kişinin akrabalarına, tanıdıklarına veya dostlarına ayrıcalık tanıması, onlara liyakat ve yetkinlik gözetmeksizin iş, eğitim, burs, kredi, ihale vb. imkânlar sağlaması olarak tanımlanabilir.
Nepotizm, aşağıdaki gibi çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir:
- Bir kamu kurumunda, siyasi iktidara yakın kişilerin akrabalarının işe alınması
- Bir özel sektör şirketinde, şirket sahibinin akrabalarının yönetim kademelerinde görevlendirilmesi
- Bir üniversitede, rektör veya dekanın akrabalarının öğretim görevlisi olarak atanması
- Bir burs programında, burs fonunu yöneten kişinin akrabalarının burs almasına izin verilmesi
- Bir ihalede, ihaleyi alan şirketin sahibinin akrabalarının ihale sürecinde yer alması
Nepotizm, aşağıdaki gibi çeşitli olumsuz sonuçlara yol açabilir:
- Liyakat ve yetkinliğin göz ardı edilmesi
- Fırsat eşitliğinin ortadan kalkması
- Yolsuzluğa neden olma
- Kurumsal güvenin zedelenmesi
- Ekonomik kalkınmanın yavaşlaması
Nepotizmle mücadele için aşağıdaki önlemler alınabilir:
- Kamu yönetiminde şeffaflık ve hesap verebilirliğin artırılması
- Eğitim sisteminde liyakat ve yetkinliğin öneminin vurgulanması
- Hukuk sisteminde nepotizmi önlemeye yönelik düzenlemeler yapılması
Nepotizm, toplum için zararlı bir uygulamadır. Nepotizmle mücadele etmek, liyakat ve yetkinliğin ön plana çıkması, fırsat eşitliğinin sağlanması ve yolsuzluğun önlenmesi için önemlidir.
Views: 12