Palermo Ölçeği Nedir? Yakın Dünya Cisimlerinin Çarpma İhtimalini Anlamak

Dünya’nın yakın çevresinde dolanan gök cisimleri – özellikle asteroidler ve kuyrukluyıldızlar – yalnızca gökbilimcilerin değil, tüm insanlığın dikkatini çeken olgulardır. Bu cisimlerin yörüngeleri zaman içinde değişebilir ve bu değişimler, nadiren de olsa, gezegenimize çarpma olasılığı doğurabilir. Gökbilimciler bu olasılıkları değerlendirirken çeşitli ölçütler kullanırlar. Bunlardan biri de Palermo Teknik Darbe Tehlikesi Ölçeğidir.

Palermo Ölçeğinin Tanımı ve Amacı

Palermo Teknik Darbe Tehlikesi Ölçeği, İngilizce adıyla Palermo Technical Impact Hazard Scale, gökbilimciler tarafından potansiyel olarak tehlikeli olan yakın Dünya cisimlerinin (NEO – Near Earth Object) çarpma riskini sayısal olarak derecelendirmek amacıyla geliştirilmiştir.

Bu ölçek, çarpma ihtimalini, cismin enerjisini ve çarpmanın gerçekleşeceği varsayılan süreyi hesaba katarak, olayın tehlike seviyesini logaritmik bir değerle ifade eder. Ölçek adını, 2002 yılında düzenlenen ve bu sistemin geliştirilmesine öncülük eden Palermo, İtalya’daki gökbilim kongresinden almıştır.

Palermo Ölçeği Nasıl Çalışır?

Palermo ölçeği, potansiyel bir çarpma olayının tehlikesini, istatistiksel olarak “aynı zaman aralığında herhangi bir rastgele gök cisminin Dünya’ya çarpma olasılığıyla” karşılaştırır. Bu karşılaştırma sonucunda elde edilen sayı şu şekilde yorumlanır:

• Değer = 0: Olasılık, uzun vadede herhangi bir gökcisminin çarpma ihtimali ile aynıdır (nötr).
• Değer < 0: Tehlike, ortalama riske kıyasla daha düşüktür.
• Değer > 0: Tehlike, ortalamanın üzerindedir ve dikkat gerektirir.

Palermo ölçeği logaritmiktir, yani her +1 birim artış, çarpma olasılığı veya etkisinin 10 kat arttığını gösterir.

Formül aşağıdaki gibidir: P=log⁡10(pi/fBT)

Burada:

• pi: Olayın çarpma olasılığı
• fB: Ortalama yıllık çarpma frekansı
• T: Olası çarpma tarihine kadar geçen süre (yıl)

Bu sayede Palermo Ölçeği, hem olasılık hem de olayın zamanlamasını hesaba katarak daha bilimsel ve uzun vadeli bir perspektif sunar.

Palermo Ölçeği ile Diğer Ölçeklerin Karşılaştırılması

Torino Ölçeği, kamuoyu bilgilendirme amacıyla kullanılan, 0 ile 10 arasında değişen daha basit bir sistemdir. Oysa Palermo Ölçeği, daha teknik bir değerlendirme sağlar ve uzmanlar tarafından kullanılır. Örneğin Torino ölçeğinde 1 olan bir gök cismi, Palermo ölçeğinde -2 ile +0.5 arasında bir değer alabilir.

Gerçek Hayattan Örnek: (29075) 1950 DA Asteroidi

Bu asteroid, 2880 yılında Dünya’ya çarpma ihtimali taşıdığı iddiasıyla bilimsel ve medya çevrelerinde gündeme gelmiştir. Yapılan hesaplamalarda bu cismin Palermo ölçeğindeki değeri yaklaşık -0.95 olarak bulunmuştur (NASA Sentry veritabanı, 2023). Bu değer, olayın istatistiksel olarak kayda değer olmadığını, ancak gözlem altında tutulması gerektiğini ifade eder.

Ölçeğin Önemi ve Sınırları

Palermo Ölçeği, bilimsel karar süreçlerinde kullanılır ve şu konularda önem taşır:

• Kayda değer tehditleri önceden belirleme
• Gözlem ve takip önceliklerini belirleme
• Uzay ajanslarının risk yönetimini yönlendirme

Ancak ölçek kesinlik değil, olasılık ifade eder. Gözlem verileri güncellendikçe değerler değişebilir. Bu nedenle sürekli ölçüm ve hesaplama gerektirir.

Sonuç ve Değerlendirme

Palermo Teknik Darbe Tehlikesi Ölçeği, gezegenimize yakın gökcisimlerinin yaratabileceği potansiyel tehlikeleri bilimsel olarak değerlendirmeye yarayan güçlü bir araçtır. Özellikle teknolojinin gelişmesiyle birlikte bu cisimlerin yörüngeleri daha net biçimde izlenebilir hâle gelmiştir. Bu ölçüm sistemi sayesinde, potansiyel tehditler belirlenebilir, zamanında müdahale edilerek olası felaketler önlenebilir.

Bilimsel yöntemlerin ışığında yapılan bu tür ölçümler, sadece astronomi camiası için değil, insanlığın güvenliği açısından da hayati önem taşımaktadır.

Kaynakça

• NASA Sentry Impact Risk Table, Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology. Erişim: 21 Nisan 2025.
  (https://cneos.jpl.nasa.gov/sentry/)
• Chesley, S. R., & Spahr, T. B. (2004). “Earth Impact Risk Analysis via the Palermo Technical Scale.” Mitigation of Hazardous Comets and Asteroids, Cambridge University Press.
• Giorgini, J. D. et al. (2002). “Asteroid 1950 DA’s Encounter with Earth in 2880: Physical Limits of Collision Probability Prediction.” Science, Vol. 296, Issue 5565.
• Morrison, D. (2003). “The Torino Impact Hazard Scale.” NASA Ames Research Center Technical Reports.

© 2025, Bedri Yılmaz.

BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International