Perimeter - Bedri Yılmaz

Rusya’nın Otomatik Nükleer Karşılık Sistemi: “Perimeter” (Ölü El) Üzerine Bir İnceleme

Soğuk Savaş döneminde, nükleer caydırıcılık stratejileri kapsamında geliştirilen sistemlerden biri olan “Perimeter” veya Batı’da bilinen adıyla “Dead Hand” (Ölü El), Sovyetler Birliği tarafından 1980’lerin ortalarında devreye alınmıştır. Bu sistem, ülke liderliği ve komuta zinciri tamamen etkisiz hale getirilse dahi, otomatik bir nükleer karşılık verme yeteneğine sahip olacak şekilde tasarlanmıştır.

SS-19 Temelli Komuta Füzesi Sisteminin Oluşumu ve İşleyişi

1. Başlangıç Noktası: UR-100N Füzesi (SS-19 ‘Stiletto’)

1970’li yılların ortasında Sovyet askeri mühendisleri, UR-100N tipi kıtalararası balistik füzeyi (ICBM) temel alarak yeni bir silah sistemi geliştirme çalışmalarına başladı. Bu füze NATO tarafından SS-19 ‘Stiletto’ kod adıyla bilinir. Ancak burada amaç, klasik bir nükleer füze geliştirmekten öte, başka füzeleri uzaktan komuta edebilen özel bir sistem oluşturmaktı.

2. Yenilikçi Unsur: Radyo Komuta Kabiliyetli Yeni Savaş Başlığı

UR-100N füzesine özel olarak, güçlü radyo verici ekipmanlarıyla donatılmış yeni bir savaş başlığı tasarlandı. Bu sistemin amacı, Sovyetler Birliği genelinde stratejik füze silolarına komut göndererek onları etkinleştirebilmekti.

3. Deneme Süreci ve Teknik Başarı

İnşaat ve teknik montaj süreci 1970’lerin ortasında başladı. On yılın sonuna doğru, prototip füze askeri denemelere tabi tutuldu. İlk denemelerde füzenin şu özellikleri başarıyla test edildi:

4.500 kilometre menzile ulaşabilme,
4.000 metre irtifada uçuş gerçekleştirebilme,
Uçuş sırasında diğer hedeflere radyo komutları gönderebilme.

Bu denemeler, füzenin sadece menziliyle değil, komuta aktarımı işlevselliğiyle de dikkat çektiğini gösterdi.

4. Operasyonel Sınav: Gerçek Silolar Üzerinde Test

1980’lerin başlarında, sistemin gerçek savaş koşullarında işe yarayıp yaramayacağı test edildi. Bu kapsamda yapılan en önemli deneme, Kasım 1984 tarihinde gerçekleştirildi:

Füze, Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nden (günümüzde Belarus) fırlatıldı.
Uçuşu sırasında, Kazakistan’daki Baykonur yakınlarında bulunan bir füze silosuna komut iletti.
Komutla birlikte silo açıldı ve içindeki R-36M kıtalararası balistik füzesi (NATO koduyla SS-18 ‘Satan’) fırlatıldı.
Fırlatılan füze, Kamçatka Yarımadası’ndaki Kura test sahasında belirlenen hedefi başarıyla vurdu.

Bu deneme, füzenin ülke genelinde diğer stratejik füzeleri tetikleme kabiliyeti olduğunu kanıtladı.

5. Askerî Entegrasyon ve Günümüzdeki Durum

Sistem, 1985 yılında Sovyet ordusu tarafından resmen hizmete alındı ve günümüzde Rusya Federasyonu tarafından stratejik komuta ve kontrol sistemi olarak kullanılmaya devam etmektedir. Bu silah sistemi, nükleer caydırıcılık stratejisinin bir parçası olarak değerlendirilmektedir ve savaş zamanında merkezi komuta yapısının çökmesi durumunda bile diğer stratejik füzelerin harekete geçirilebilmesini sağlamaktadır.

Stratejik Önemi

Bu sistemin geliştirilme amacı, özellikle Soğuk Savaş döneminde yaşanan nükleer saldırı endişelerine karşı bir ‘ikinci vuruş kapasitesi’ oluşturmaktır. Yani, eğer Sovyetler Birliği bir saldırıya uğrar ve merkezi komuta yapısı devre dışı kalırsa, bu komuta füzesi sistemi sayesinde geri kalan stratejik silahlar yine de etkinleştirilebilir. Bu yaklaşım, “karşılıklı yok oluş” (mutual assured destruction) doktriniyle örtüşmektedir.

Sistem Tasarımı ve İşleyişi

Perimeter sistemi, olası bir nükleer saldırı durumunda, Sovyetler Birliği’nin (ve günümüzde Rusya’nın) misilleme kapasitesini korumak amacıyla geliştirilmiştir. Sistem, çeşitli sensörler aracılığıyla nükleer patlamaların belirtilerini (sismik aktiviteler, radyasyon seviyeleri, atmosferik basınç değişiklikleri gibi) tespit edebilir. Eğer bu sensörler, ülkenin geniş çaplı bir saldırıya uğradığını belirlerse ve merkezi komuta ile iletişim kesilmişse, sistem otomatik olarak karşılık verme sürecini başlatabilir.

Bu süreçte, özel olarak tasarlanmış bir komuta füzesi (örneğin, 15P011) fırlatılır ve bu füze, uçuşu sırasında diğer nükleer başlıklı füzeleri ateşleme komutunu iletir. Bu mekanizma, ABD’nin “Emergency Rocket Communications System”ine benzer bir yapıya sahiptir.

Aktivasyon ve Kontrol Mekanizması

Perimeter sistemi, genellikle devre dışı durumda tutulur ve yalnızca kriz anlarında aktif hale getirilir. Sistemin aktivasyonu, ülke liderliği tarafından manuel olarak gerçekleştirilir. Aktivasyon sonrasında, sistem belirli parametreleri izlemeye başlar ve eğer bu parametreler belirli eşik değerlerini aşarsa, otomatik olarak misilleme sürecini başlatabilir. Bu yaklaşım, yanlış alarmlara dayalı hatalı misilleme riskini azaltmak amacıyla tasarlanmıştır.

Stratejik Önemi ve Günümüzdeki Durumu

Perimeter sistemi, Sovyetler Birliği’nin nükleer caydırıcılık stratejisinin önemli bir parçası olmuştur. Sistem, düşmanların ilk saldırı ile ülkenin liderliğini ve komuta merkezlerini yok etme girişimlerine karşı bir güvence olarak hizmet etmiştir. Bu sayede, karşı tarafın ilk saldırı yapma isteği azaltılmıştır.

Günümüzde, sistemin hâlâ aktif olduğu ve modernize edildiği yönünde bilgiler bulunmaktadır. Örneğin, 2011 yılında Rusya Stratejik Füze Kuvvetleri Komutanı Sergey Karakayev, Perimeter sisteminin operasyonel durumda olduğunu belirtmiştir.

Sonuç

Perimeter veya “Dead Hand” sistemi, nükleer caydırıcılık stratejileri kapsamında geliştirilen en sofistike ve tartışmalı sistemlerden biridir. Bu sistem, ülkenin liderliği ve komuta zinciri etkisiz hale getirilse dahi, otomatik bir misilleme kapasitesi sağlayarak, potansiyel düşmanların ilk saldırı yapma isteğini azaltmayı hedeflemiştir. Günümüzde, bu tür sistemlerin varlığı, nükleer silahların kontrolü ve küresel güvenlik açısından önemli tartışmalara yol açmaktadır.

Kaynaklar: