Türk siyasetinde seçimlere 3 ay kala Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanlarının görevlerinden ayrılması uygulaması, yasaya göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimlerinden önce, Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanları çekilir. Seçimin başlangıç tarihinden üç gün önce; seçim dönemi bitmeden seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde ise, bu karardan başlayarak beş gün içinde, bu bakanlıklara Türkiye Büyük Millet Meclisi içinden veya dışarıdan bağımsızlar Başbakanca atanırdı.
Bu düzenlemenin temel gerekçesi şuydu:
- Seçim Güvenliği ve Tarafsızlık: Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanlıkları, seçim sürecinin sorunsuz ve adil bir şekilde yürütülmesinde kritik rol oynayan kurumlardır. Adalet Bakanlığı yargı süreçlerini, İçişleri Bakanlığı güvenlik ve asayişi, Ulaştırma Bakanlığı ise seçim materyallerinin taşınması gibi lojistik süreçleri doğrudan etkileyebilir. Bu bakanlıkların başında seçimlere aday olan kişilerin bulunması, seçim sürecinin tarafsızlığına gölge düşürebilir ve kamuoyunda güvensizlik yaratabilirdi.
- Eşit Şartlarda Yarış: Görevdeki bakanların sahip oldukları yetki ve imkanları seçim kampanyalarında kullanma potansiyeli, diğer adaylarla aralarında eşitsizlik yaratabilirdi. Bu nedenle, adaylıklarını koyan bakanların görevlerinden ayrılarak diğer adaylarla eşit şartlarda yarışmaları amaçlanmıştır.
AK Parti döneminde bu uygulamadaki değişiklik ise şu şekilde gerçekleşti:
2017 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile Türkiye, parlamenter sistemden cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçti. Bu sistem değişikliğiyle birlikte bakanların atanma ve görevden alınma usulleri de değişti. Yeni sistemde bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) dışından Cumhurbaşkanı tarafından atanmakta ve görevden alınmaktadır.
Bu değişikliklerin ardından, seçimlere kısa bir süre kala bakanların istifa etme zorunluluğu tartışma konusu oldu. Özellikle 2018 genel seçimleri öncesinde bu uygulama AK Parti hükümeti tarafından uygulanmadı. Dönemin Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ, Anayasa’da seçim öncesinde Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanlarının istifa etmesiyle ilgili bir düzenleme bulunmadığını (Üç bakan seçim öncesinde istifa etmeyecek, TRT Haber, 19 Nisan 2018) açıklamıştı.
Bu değişikliğin temel nedenleri şunlar olarak gösterilebilir:
- Yeni Hükümet Sistemi: Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde bakanlar, milletvekili olmak zorunda değildir. Dolayısıyla, bakanların milletvekili adayı olmaları durumunda dahi, üyeliklerinin sona ermesi gibi bir durum söz konusu değildir (Anayasa madde 106/4).
- Yorum Farklılığı: Hükümet, 2839 sayılı kanunun ilgili maddesinin, yeni sistemde bakanların milletvekili adayı olma statüleri değiştiği için geçerliliğini yitirdiğini veya en azından uygulanmasının zorunlu olmadığını şeklinde bir yorum getirmiş olabilir.
- Hızlı ve Etkin Yönetim İhtiyacı: Seçimlere kısa bir süre kala kritik görevlerde bulunan bakanların ayrılması, hükümetin işleyişinde aksaklıklara yol açabileceği ve özellikle seçim güvenliği gibi konularda zafiyet oluşturabileceği düşünülmüş olabilir.
Sonuç olarak, Türk siyasetinde seçimlere 3 ay kala bazı bakanların istifa etme zorunluluğu, seçim güvenliğini ve adaylar arasında eşitliği sağlama amacını taşıyan yasal bir düzenlemeydi. Ancak, 2017’deki Anayasa değişikliği ve cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçişle birlikte, AK Parti hükümeti bu uygulamayı 2018 genel seçimlerinden itibaren uygulamamaya başlamıştır. Bu değişikliğin gerekçesi ise yeni hükümet sisteminin yapısı ve bu sistemin getirdiği farklı bakan atanma ve görevden alma usulleridir.
© 2025, Bedri Yılmaz.
BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International
