Sosyal zeka (SQ – Social Quotient), bireyin sosyal ortamlarda etkili ve başarılı bir şekilde etkileşim kurabilme kapasitesini ifade eder. Bu zeka türü, sosyal ipuçlarını algılama, empati kurma, iletişim becerisi geliştirme, gruplar içinde uyum sağlama ve sosyal ilişkileri yönetme yetilerini kapsar. Sosyal zeka, bireyin yalnızca bilişsel zekasına (IQ) ya da duygusal zekasına (EQ) değil; sosyal dünyada etkin bir aktör olma becerisine de vurgu yapar.
1. SQ Nedir?
Sosyal zeka kavramı ilk olarak 1920 yılında psikolog Edward Thorndike tarafından ortaya atılmıştır. Thorndike, sosyal zekayı “insanları anlama ve onlarla akıllıca ilişki kurma yetisi” olarak tanımlamıştır. Ancak kavram bilimsel olarak sistematik hale Daniel Goleman ve Karl Albrecht gibi isimlerin katkılarıyla 20. yüzyılın sonlarında kazanmıştır.
2. SQ Hangi Yetenekleri Kapsar?
SQ, aşağıdaki becerileri ölçümlemek ve değerlendirmek amacıyla kullanılır:
- Sosyal farkındalık: Sosyal ipuçlarını doğru şekilde okuyabilme yeteneği.
- Empati: Karşıdakinin duygu ve düşüncelerini anlama kapasitesi.
- İletişim yeteneği: Hem sözlü hem de sözsüz etkili iletişim kurma becerisi.
- Sosyal yargı: Sosyal durumlarda uygun kararlar alabilme becerisi.
- Etkileşim yönetimi: Grup içi ilişkilerde denge kurabilme yetisi.
3. SQ Nasıl Ölçülür?
Sosyal zeka için kullanılan ölçüm araçları duygusal zeka testlerine benzerdir; ancak daha çok kişilerarası davranış kalıplarına ve sosyal etkileşim simülasyonlarına dayanmaktadır. Yaygın olarak kullanılan ölçüm araçları:
- The Tromsø Social Intelligence Scale (TSIS) – Empati, sosyal bilgi ve sosyal beceriler başlıkları altında değerlendirme yapar.
- George Washington Social Intelligence Test – Davranışları yorumlama ve sosyal yargı kapasitesine odaklanır.
- Social Skills Inventory (SSI) – İletişim ve etkileşim becerilerini ölçer.
4. Dünya Ortalaması ve Yüzdelik Dağılım
SQ, farklı testlerde farklı puan aralıklarıyla ölçülse de, genellikle ortalama birey 100 puan etrafında değerlendirilir. Aşağıda nüfusun yaklaşık yüzdelik dağılımına göre bir sınıflandırma sunulmuştur:
| SQ Aralığı | Sınıflandırma | Nüfusun Yüzdesi |
|---|---|---|
| 130+ | Üstün Sosyal Zeka | %2 |
| 115-129 | Yüksek | %14 |
| 85-114 | Ortalama | %68 |
| 70-84 | Düşük | %14 |
| 69 ve altı | Çok Düşük | %2 |
5. Türkiye’de SQ Seviyesi
Türkiye’de sosyal zeka ölçümleri üzerine yapılmış doğrudan ulusal ölçekli çalışmalar oldukça sınırlıdır. Ancak çeşitli üniversitelerin psikoloji bölümlerince yapılan yerel çalışmalarda, Türkiye’deki bireylerin sosyal zeka ortalamasının yaklaşık 95-98 puan arasında olduğu saptanmıştır. Bu değer, dünya ortalamasının hafifçe altında kabul edilmektedir. Kültürel yapı, eğitim düzeyi ve sosyal etkileşim normları bu değerleri doğrudan etkilemektedir.
6. Sosyal Zekanın Önemi
Sosyal zekası yüksek bireyler;
- İş görüşmelerinde daha başarılı,
- Liderlik rollerinde daha etkili,
- Grup çalışmalarında daha verimli,
- Aile ve arkadaş ilişkilerinde daha dengelidir.
Günümüz dünyasında sosyal zeka, iş dünyasında takım çalışmasının, liderliğin ve kriz yönetiminin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.
7. Akademik Kaynaklar
- Thorndike, E. L. (1920). Intelligence and its use. Harper’s Magazine, 140, 227–235.
- Albrecht, K. (2006). Social Intelligence: The New Science of Success. Jossey-Bass.
- Silvera, D. H., Martinussen, M., & Dahl, T. I. (2001). The Tromsø Social Intelligence Scale, a self-report measure of social intelligence. Scandinavian Journal of Psychology, 42(4), 313–319.
© 2025, Bedri Yılmaz.
BedriYilmaz.com by Bedri Yılmaz is licensed under Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International
