Barry R. Posen, Kenneth Waltz’un yapısal realizminden esinlenen, ancak onu askerî stratejiye ve operasyonel doktrinlere uygulayan önemli bir güvenlik ve strateji kuramcısıdır. Onun çalışmaları, özellikle devletlerin askerî strateji tercihlerini sistemik ve kurumsal faktörlerle açıklaması bakımından uluslararası güvenlik literatürüne özgün katkılar sunar.

Barry R. Posen ve Askerî Doktrin Teorisi

The Sources of Military Doctrine (1984) Üzerinden Kavramsal ve Stratejik Bir İnceleme

🧭 Genel Kavramın Adı

Askerî Doktrin Teorisi (Theory of Military Doctrine)
Posen’in teorisi, bir devletin askerî strateji tercihlerinin yalnızca sistem düzeyindeki güvenlik tehditleriyle değil, aynı zamanda devletin iç siyasi yapısı, sivil-asker ilişkileri ve bürokratik dinamikleriyle şekillendiğini savunur. Bu teori, özellikle büyük güçlerin savaş stratejilerini neden ve nasıl oluşturduklarını açıklamak için kullanılır.

👤 Teoriyi Öne Süren Kişi

Barry R. Posen (1952– )
Amerikalı siyaset bilimci ve güvenlik stratejisti. Massachusetts Institute of Technology (MIT) bünyesindeki Security Studies Program’ın kurucu direktörüdür. Realist gelenek içinde konumlanan Posen, özellikle dış politika stratejileri ve askerî gücün rolü üzerine çalışmalarıyla tanınır.

🗓 İlk Ortaya Atılış Yılı

1984 – The Sources of Military Doctrine: France, Britain, and Germany Between the World Wars

Kitap, Posen’in doktora tezine dayanmakta ve savaşlar arası dönemde Avrupa büyük güçlerinin askerî doktrinlerini kıyaslamalı olarak incelemektedir.

📘 Kitap ve Orijinal Başlık

Başlık: The Sources of Military Doctrine: France, Britain, and Germany Between the World Wars
Yayın Yılı: 1984
Yayınevi: Cornell University Press
Orijinal Başlık: The Sources of Military Doctrine

🎯 Teorinin Temel İçeriği

1. Askerî Doktrin Nedir?

Askerî doktrin, devletlerin savaş durumunda nasıl davranacaklarını belirleyen stratejik tercihlerin bütünüdür. Bu doktrinler; kuvvet kullanımı, harekât planlaması, teknoloji seçimi ve savaşta öncelik verilecek alanlara ilişkin kurumsallaşmış normlardır.

2. Doktrini Belirleyen Etkenler

Posen’e göre askerî doktrinlerin biçimlenmesinde üç ana etken rol oynar:

a. Uluslararası Sistemik Baskılar (Realist Yaklaşım)

Devletler, güvenlik tehditlerine tepki olarak doktrin geliştirir.
Büyük güçler, sistemin anarşik doğası gereği kendilerini savunmak için optimal stratejiler üretir.

b. Sivil-Asker İlişkileri

Sivil otoriteler ve askerî bürokrasi arasındaki güç dengesi doktrinlerin içeriğini doğrudan etkiler.
Demokratik ülkelerde sivil otorite daha baskındır ve doktrin daha politik hedeflere göre şekillenir.
Otoriter ya da militarize rejimlerde askerî kurumlar daha özerktir ve kendi çıkarlarını yansıtan doktrinler üretir.

c. Kurumsal Çıkarlar ve Bürokratik Sürüklenme

Ordu, kendi kurumsal çıkarlarını (bütçe, prestij, otonomi) korumak adına bazı stratejileri tercih eder.
Bu durum, sistem düzeyindeki mantıklı tercihlerle çelişebilir.

🔍 Doktrin Türleri

Posen, savaş stratejilerini genel hatlarıyla üç kategoriye ayırır:

Savunma Doktrini (Defensive Doctrine)
- Amaç: Toprak savunması, düşmanı yıpratma
- Örnek: Fransa’nın 1930’larda izlediği statik savunma yaklaşımı (Maginot Hattı)
Taarruz Doktrini (Offensive Doctrine)
- Amaç: Hızlı saldırı, düşmanı felç etme
- Örnek: Almanya’nın Blitzkrieg (Yıldırım Savaşı) stratejisi
Seferberlikçi / Kalabalık Ordular Doktrini (Attrition Doctrine)
- Amaç: Düşmanı kademeli ve sürekli saldırılarla yıpratma
- Örnek: I. Dünya Savaşı’ndaki siper savaşları

🧪 Tarihten Uygulama Örnekleri

1. Almanya – Blitzkrieg (1939–1940)

Posen’e göre Almanya, askerî bürokrasinin özerkliği sayesinde hızlı, saldırgan ve teknolojik açıdan yenilikçi bir doktrin geliştirdi.
Bu, sistemik baskılarla uyumlu ve etkili bir doktrin olarak örnek teşkil eder.

2. Fransa – Statik Savunma (1930’lar)

Fransa, siyasi elitlerin Almanya’dan korkmasıyla savunmacı bir doktrin benimsemiştir.
Ancak Posen, bunun aşırı sivil müdahale ve askerî öngörüsüzlükle birleşerek felakete yol açtığını savunur.

3. İngiltere – Deniz Ağırlıklı Savunma

İngiltere, coğrafi avantajı sayesinde kara yerine deniz gücüne öncelik verdi.
Bu tercih, sistemsel ve tarihsel faktörlerin bir bileşimiydi.

🔬 Teorik Katkısı ve Özgünlüğü

Realist Teorinin Mikroya Uyarlanması:
Kenneth Waltz’un makro düzeydeki yapısal yaklaşımını, askerî kurumların stratejik davranışlarına uygulamıştır.
Kurumsal İnşa:
Ordu ve bürokrasinin savaş stratejisi oluşturmadaki rolünü vurgulayan ilk realist analizlerden biridir.
Politika-Strateji Uyumuna Eleştiri:
Her zaman rasyonel sonuçlar üretilmediğini, iç yapılar nedeniyle sistemik baskıların boşa çıkabileceğini göstermiştir.

📝 Akademik ve Stratejik Etkileri

Stephen Biddle, Eliot Cohen gibi akademisyenler tarafından teorik temeller geliştirilmiş ve çağdaş askeri strateji analizlerinde sıklıkla referans alınmıştır.
NATO ve ABD Savunma Bakanlığı gibi kurumlarda doktrin belirleme süreçlerine dolaylı etkisi olmuştur.
Günümüzde “stratejik kültür”, “askerî inovasyon” ve “doktrin dönüşümü” çalışmalarına altyapı sunar.

🔚 Sonuç

Barry R. Posen’in askerî doktrin teorisi, sadece uluslararası tehditler değil, aynı zamanda iç siyasi yapıların ve kurumsal çıkarların da savaş stratejilerinde belirleyici olduğunu ortaya koyarak, klasik realizme önemli bir açılım getirmiştir. Savaşların yalnızca sistemik güç dağılımlarıyla değil, bu güçlere nasıl karşılık verileceğini belirleyen içsel kurumsal tercihlerle şekillendiğini vurgulaması onu strateji literatüründe özgün bir yere taşır.