Hipotetik Vaka Analizi: Narsistik Kişilik Örüntüsü ve Savunma Mekanizmaları

1. Hipotetik Vaka Özeti

Bu vaka, 35 yaşında, çok zengin bir ailenin kızı olan bir kadını kapsamaktadır. Ailesi ataerkil bir yapıya sahiptir; babası erkek kardeşine özel ilgi göstermiş, kadına ise olumsuz ve eleştirel davranmıştır. Annesinin psikolojik sorunları bulunmaktadır. Kadın, maddi açıdan tüm ihtiyaçlarını fazlasıyla karşılayabilecek bir ortamda yetişmiş olmasına rağmen doyumsuz ve mutsuz bir kişilik sergilemektedir.

Kadının sosyal ilişkileri sınırlıdır; kadınlarla sağlıklı arkadaşlık kuramazken, erkeklerle kurduğu ilişkiler de romantik boyutta ilerlememektedir. Gençliğinde aynı anda 19 erkekle flört ettiği ile ilgili konuşurken garip bir haz duymaktadır. Eleştiriye karşı aşırı duyarlı olup, işine gelmeyen durumlarda yalan ve manipülasyon yoluna başvurmaktadır. Hep haklıdır. Kendini aşırı çekici, güzelliğiyle erkekleri etkileyecek bir figür olarak algılamakta, ancak normalin altında bir cinsel cazibesi olmaktadır. Bu durumu onun gerçekçi bir öz değerlendirmesi bulunmadığını göstermektedir. Sosyal ilişkilerinde çıkar odaklı bir yaklaşım benimsemektedir ve uzun süreli dostluklar kuramamaktadır. Sözde arkadaşlık ilişkilerinin hep bir son kullanma tarihi vardır.

Kadın, aseksüel bir eğilime sahip görünmekte ve cinsellikten zevk alan bir davranış göstermemektedir. Kendi üstünlüğünü, zekâsını ve güzelliğini sürekli öne çıkarmakta, çevresindekileri küçümseme ve manipüle etme eğilimindedir.

Bu vaka, narsistik kişilik örüntüsü ve savunma mekanizmalarını anlamak için tipik bir örnek teşkil etmektedir.

2. Psikolojik Analiz Raporu

Kadının gözlemlenen davranış örüntüleri DSM-5’te tanımlanan Narsistik Kişilik Bozukluğu (NPD) ile paralellik göstermektedir (American Psychiatric Association, 2013). Aşağıdaki değerlendirme literatüre dayanmaktadır:

2.1. Kişilik Özellikleri

Grandiozite ve üstünlük algısı: Kendisini aşırı çekici ve zekî olarak görmesi, diğerlerini küçümsemesi ve sürekli haklı olma inancı NPD ile uyumludur (Ronningstam, 2005).
Empati eksikliği: Başkalarının duygularını anlamada sınırlılık ve diğer insanları sadece çıkar odaklı kullanma eğilimi gözlenmiştir (Cain, Pincus, & Ansell, 2008).
Eleştiriye aşırı duyarlılık: “Narsisistik yaralanma” olarak adlandırılan durum, kişinin eleştiriye öfke ve düşmanlık ile tepki vermesine yol açar (Kernberg, 2016).

2.2. Savunma Mekanizmaları

İnkâr ve gerçeği çarpıtma: Kendi hatalarını görmezden gelme ve olayları kendi lehine kurgulama (Vaillant, 1994).
Projeksiyon: Kendi kusurlarını ve olumsuz özelliklerini başkalarına yansıtma eğilimi (Kernberg, 2016).
Telafi (compensation) ve manipülasyon: Sosyal ilişkilerde üstünlük kurmak ve kontrol sağlamak için ustaca yalan söyleme davranışı (Ronningstam, 2005).

2.3. Cinsel ve Sosyal Eğilimler

Kadın, aseksüel veya kontrollü cinsellik eğilimi göstermekte, romantik bağ kurmakta başarısızdır.
Sosyal ilişkilerde kadınlara karşı düşmanlık ve kıskançlık, erkeklerle çıkar ilişkisine dayalı sınırlı ilişkiler gözlenmiştir.

2.4. Olası Kişilik Bozuklukları

Narsistik Kişilik Bozukluğu (NPD) – Birincil: Grandiozite, eleştiriye duyarlılık, empati eksikliği, manipülatif ilişkiler.
Paranoyak Eğilimler (Önemsiz derecede) – İkincil: İnsanlara karşı güvensizlik ve düşmanca yorumlama eğilimi (DSM-5 kriterleri kapsamında).

Detaylı Psikolojik Analiz Raporu

2.1. Aile Dinamikleri ve Çocukluk Etkileri

Bu kadın 35 yaşında, zengin bir Türk ataerkil ailede yetişmiştir. Küçük erkek kardeşi babası tarafından sürekli desteklenmiş, kollanmış ve ayrıcalıklı konumda tutulmuştur. Buna karşılık kendisi kız olduğu için babasından sürekli kötü muamele görmüştür.

Psikolojik Etki: Bu ayrımcı tutum, kadında değersizlik duygusu, aşağılık kompleksi ve erkeklere karşı çelişkili duygular yaratmış olabilir.
Örnek: Erkek kardeşinin onu arabadan atacak kadar saldırgan davranmasına rağmen ailesi tarafından kollanması, kadının iç dünyasında “ben sevilmeye ve korunmaya layık değilim” şeması oluşturmuştur.
Bu durum DSM-5’te özellikle narsisistik kişilik yapılanmasının temelinde sık görülen çocukluk travmalarıile uyumludur.

2.2. Anne Figürü

Annesi psikolojik sorunları olan, mutsuz, kapalı bir kişilik yapısına sahiptir. Zaman zaman intihar düşünceleri olduğunu dile getirmiştir.

Psikolojik Etki: Anne figürü “koruyucu ve şefkatli” rolü dolduramamış, aksine zayıflık ve mutsuzluk kaynağı olmuştur. Bu da kızın kendisini “anne gibi olmak istememek” adına savunmacı bir üstünlük geliştirmesine yol açmıştır.

2.3. Kadınlara Karşı Tutum

Bu kadın hiçbir kadın arkadaşı olmadığını, kadınlarla anlaşamadığını belirtmektedir. Çevresindeki kadınlar zamanla ondan uzaklaşmaktadır.

Örnek: Arkadaşlık devam ederken sürekli onların arkasından konuşması, onları küçümsemesi, dedikodu yapması.
Psikolojik Etki: Bu durum, narsisistik kişilik yapılanmasının “rekabetçi kıskançlık” ve “kadınları tehdit unsuru olarak görme” boyutuyla açıklanabilir.
Kadınlarla sağlıklı bağ kuramaması, kendisini “onlardan üstün görme” söylemiyle maskelenmektedir.

2.4. Erkeklerle İlişkiler

Gençliğinde aynı anda 19 erkekle görüştüğünü anlatması, “ilişkisel güç” algısını pekiştirme girişimi olarak okunabilir. Ancak ilişkilerinde gerçek bir bağ veya sevgililik boyutuna girilmemiştir.

Psikolojik Etki: Bu tablo, aseksüel eğilim ya da en azından cinsellikten kaçınma ile birlikte “erkekleri kontrol ederek güç kazanma” stratejisine işaret eder.
Örnek: Erkeklerin ilgisini çektiğini söylemekte fakat yakınlık yaşamamakta. Bu, cinsel kimlikte çelişki ve yakınlık korkusu göstergesi olabilir.

2.5. Beden Algısı ve Kendilik İmgesi

Kendisini “dayanılmaz güzellikte, bütün erkeklerin istediği bir kadın” olarak tanımlamaktadır. Ancak objektif gözlemler bununla uyuşmamaktadır; fiziksel görünümü sıradan ya da ortalamanın altında kalabilir.

Psikolojik Etki: Bu durum, Adler’in tanımladığı “aşağılık kompleksine karşı geliştirilmiş telafi mekanizması” ile açıklanabilir.
DSM-5’e göre bu, narsisistik kişilik bozukluğunda görülen grandiyözite (aşırı yüceltilmiş benlik algısı)kriterine uymaktadır.

2.6. Eleştiriye Tahammülsüzlük ve Yalan Söyleme

Eleştirildiğinde asla tahammül göstermemekte, sürekli haklı çıkmak için ustaca yalanlara başvurmaktadır.

Örnek: Arkadaşlıklarını bitirirken karşı tarafı “beni kullandı” diyerek suçlaması, gerçeğe uygun olmasa bile kendi lehine bir anlatı oluşturması.
Psikolojik Etki: Bu, savunma mekanizması olarak inkâr, rasyonalizasyon ve yansıtma kullanımına işaret etmektedir.
DSM-5’te bu, narsisistik kişilik bozukluğunun “eleştiriye aşırı duyarlılık” ve “gerçekleri çarpıtma” özellikleriyle örtüşmektedir.

2.7. Maddi Güce Dayalı Kimlik İnşası

Çok zengin bir aileden gelmesi nedeniyle parayı ve lüks tüketimi kimliğinin bir parçası haline getirmiştir.

Örnek: 5000 Euro’luk bir çantayı rahatlıkla alabilmesi ve bunu övünç vesilesi yapması.
Psikolojik Etki: Bu davranış, benlik değerini dışsal göstergelere (para, statü, eşya) bağlama eğilimiyle açıklanır.

2.8. Genel Kişilik Yapısı ve DSM-5 Çerçevesi

Toparlarsak bu vakada belirgin özellikler:

Grandiyözite: Kendisini aşırı güzel, eşsiz zeki, haklı görme.
Empati Eksikliği: Kadın arkadaşlarıyla sağlıklı bağ kuramama, başkalarının duygularını küçümseme.
Eleştiriye Tahammülsüzlük: Eleştiride hemen savunmaya geçme, yalanlarla kendini haklı çıkarma.
Manipülasyon: İlişkileri kendi istediği şekilde sonlandırma, karşı tarafı suçlu ilan etme.
İlişkisel Yüzeysellik: Erkeklerle sayıca fazla ama duygusal bağdan yoksun ilişkiler.
Kıskançlık ve Rekabet: Kadınlara karşı üstünlük kurma çabası.

📌 DSM-5’e göre bu özellikler, Narsisistik Kişilik Bozukluğu (NPD) tanı ölçütlerinin büyük kısmıyla uyumludur. Ayrıca çocukluk travmalarına bağlı aşağılık kompleksi ve bunun telafisi olarak gelişmiş narsisistik örüntü dikkat çekmektedir.

Sonuç

Bu kadın vakası, narsisistik özellikler ile örülmüş, kökleri ailedeki ataerkil ayrımcılık ve sevgi yoksunluğuna dayanan bir kişilik yapılanması göstermektedir. Savunma mekanizmaları olarak en sık inkâr, yansıtma, telafi ve manipülasyon kullanmaktadır. İlişkilerinde sevgi yerine güç, menfaat ve üstünlük arayışı hâkimdir.

3. Klinik Tablo Özeti (DSM-5 Dilinde)

Klinik Özellik	Açıklama
Temel Patoloji	Narsistik kişilik örüntüsü, grandiozite ve üstünlük algısı
Savunma Mekanizmaları	İnkâr, projeksiyon, telafi, manipülasyon, gerçeği çarpıtma
Kişilik Özellikleri	Eleştiriye tahammülsüzlük, empati eksikliği, çıkar odaklı ilişkiler
Duygusal Tepkiler	Öfke patlamaları, düşmanlık, haklı olma inancı
Bilişsel Eğilimler	Kendi üstünlüğünü abartma, gerçekçi olmayan benlik algısı
Sosyal Sonuçlar	Arkadaşsızlık, kadınlarla çatışma, erkeklerle çıkar odaklı ilişkiler
DSM-5 Alt Tip Olasılığı	Vulnerable/Covert NPD (grandiozite ile örtülü düşük özsaygı)

4. Akış Diyagramı (Metin Tabanlı)

Aşırı Benlik Algısı
        ↓
Narsistik Savunmalar
 (İnkâr, Projeksiyon, Manipülasyon)
        ↓
Kişilik Özellikleri
 (Grandiozite, Haklılık, Empati Eksikliği)
        ↓
Duygusal Tepkiler
 (Öfke, Düşmanlık, Eleştiriye Hassasiyet)
        ↓
Sosyal Sonuçlar
 (Kadınlarla Çatışma, Erkeklerle Çıkar Odaklı İlişkiler)

5. Kaynakça (APA Formatında)

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
Cain, N. M., Pincus, A. L., & Ansell, E. B. (2008). Narcissism at the crossroads: Phenotypic description of pathological narcissism across clinical theory, social/personality psychology, and psychiatric diagnosis. Clinical Psychology Review, 28(4), 638–656.
Kernberg, O. F. (2016). Narcissistic personality disorder: Diagnostic and clinical challenges. American Psychiatric Association Publishing.
Ronningstam, E. (2005). Identifying and understanding the narcissistic personality. Oxford University Press.
Vaillant, G. E. (1994). Ego mechanisms of defense and personality psychopathology. American Journal of Psychiatry, 151(6), 1109–1115.