Rıza inşası yalnızca siyasi alanda değil, bireyler arası ilişkilerde de gözlemlenebiliyor. Özellikle kadın–erkek ilişkilerinde, cinsellikte ve gündelik duygusal bağlarda kişinin kendi özgür iradesini ortaya koyup koymadığı sorusu, günümüzde çok tartışılan bir mesele haline geldi.
Rıza Kavramı
- Rıza, bireyin özgür, bilinçli ve baskı altında olmadan verdiği onayı ifade eder.
- Özellikle cinsel ilişkilerde rıza, etik ve hukuki açıdan temel belirleyicidir.
- Modern hukuk sistemlerinde “rıza olmadan gerçekleşen ilişki” cinsel saldırı veya istismar kapsamında değerlendirilir (Türkiye’de Türk Ceza Kanunu Madde 102-103).
Rıza İnşası Ne Demek?
Gönül ilişkilerinde rıza inşası, bireyin gerçekten özgür iradesini ortaya koymadan, toplumsal normlar, partner baskısı, duygusal manipülasyon veya ekonomik bağımlılık gibi sebeplerle onay vermeye zorlanmasıdır. Bu durumda:
- Toplumsal Baskı: “İlişkiyi sürdürmek zorundayım”, “Hayır dersem terk edilirim” düşüncesi.
- Duygusal Manipülasyon: “Eğer beni seviyorsan kabul edersin” gibi duygusal şantaj cümleleri.
- Ekonomik veya Sosyal Bağımlılık: Özellikle evliliklerde veya bağımlı ilişkilerde bireyin “hayır deme” hakkını fiilen kaybetmesi.
- Kültürel Normlar: Kadın veya erkeğin toplumdan gördüğü baskıyla istemediği bir davranışa katlanması.
Bu süreçte bireyin rızası aslında inşa edilmiş bir rızadır; görünürde onay vardır ama özünde özgür irade yoktur.
Türkiye Kamuoyunda Güncel Tartışmalar
Son günlerde Türkiye’de medyada sıkça tartışılan olaylarda, özellikle cinsel ilişkilerde rıza ile rızanın inşası arasındaki fark gündeme gelmiştir. Bu tartışmalar, sadece bireysel değil, aynı zamanda toplumsal düzeydeki cinsiyet rollerinin ve güç ilişkilerinin yeniden değerlendirilmesini zorunlu kılıyor.
- Kadın hareketleri ve feminist literatür, rızanın yalnızca “evet” demek olmadığını, bu “evet”in hangi koşullarda söylendiğinin de sorgulanması gerektiğini vurguluyor (Güvenç, 2020).
- Psikoloji ve sosyoloji alanındaki araştırmalar, bireylerin çoğu zaman partnerini kırmamak veya toplumsal baskıya uymak adına istemediği halde rıza gösterdiğini ortaya koyuyor (Connell, 2019).
Dolayısıyla, gönül ilişkilerinde “rıza inşası” kavramı, bireyin özgürlük alanını korumak ve gerçek bir eşitlik ilişkisi kurmak açısından büyük önem taşıyor.
Kaynakça
- Gramsci, A. (1971). Selections from the Prison Notebooks. New York: International Publishers.
- Herman, E. S., & Chomsky, N. (1988). Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media. New York: Pantheon Books.
- Connell, R. W. (2019). Gender and Power: Society, the Person, and Sexual Politics. Stanford University Press.
- Güvenç, S. (2020). “Türkiye’de Cinsel Rıza Tartışmaları: Toplumsal Normlar ve Kadın Hareketleri.” Toplum ve Bilim Dergisi, 152(3), 115–138.
Views: 10