Uluslararası Örgütlerde Türkiye’nin Rolü

Türkiye’nin Adalet, Güvenlik ve İşbirliği İçin Küresel Bir Aktör Olma Çabası: Uluslararası Arenada Küresel Örgütlenmelerdeki Rolü

Türkiye, tarihsel olarak jeopolitik konumu ve stratejik önemi sayesinde uluslararası arenada aktif bir ülke olmuştur. Siyasi, ekonomik, kültürel ve askeri alanlarda bölgesel ve küresel ölçekte etkili olan Türkiye, bu etkinliğini güçlendirmek amacıyla birçok uluslararası örgüte üye olmuştur. Bu örgütler, Türkiye’nin dış politikasını şekillendiren ve küresel meselelere olan yaklaşımını belirleyen önemli platformlardır. Türkiye’nin katıldığı uluslararası örgütler, dünya barışını koruma, insan haklarını geliştirme, güvenlik ve adaletin sağlanması gibi birçok alanda küresel işbirliğini teşvik etmektedir. NATO gibi güvenlik ittifaklarından Avrupa Konseyi gibi insan haklarını korumaya yönelik kuruluşlara kadar Türkiye, bu örgütlerde etkin bir rol üstlenmiş ve uluslararası normların geliştirilmesine katkıda bulunmuştur. Bu yazıda, Türkiye’nin üye olduğu başlıca uluslararası örgütler ele alınacak ve bu üyeliklerin Türkiye’nin dış politikası ve uluslararası ilişkilerindeki önemini belirteceğim.

Türkiye’nin Üye Olduğu Uluslararası Örgütler ve Tarihsel Bağlamları

Türkiye, stratejik konumu ve tarihsel önemi gereği çeşitli uluslararası örgütlere üye olmuştur. Bu örgütlerin kuruluş amacı genellikle siyasi, askeri, ekonomik veya bölgesel güvenlik işbirliği doğrultusunda şekillenmiştir. Aşağıda Türkiye’nin üyesi olduğu önemli uluslararası örgütlerin kuruluş tarihleri, Türkiye’nin katılım tarihleri ve bu örgütlerin genel amaçları sıralanmıştır:

1. Birleşmiş Milletler (BM)

• Kuruluş Tarihi: 24 Ekim 1945
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 24 Ekim 1945
• Kuruluş Amacı: BM, dünya barışını ve güvenliğini korumak, uluslararası işbirliğini teşvik etmek ve insan haklarını desteklemek amacıyla kurulmuştur. II. Dünya Savaşı’nın ardından, ülkeler arasındaki barışı sağlamak ve diplomatik yollarla sorunların çözümünü teşvik etmek BM’nin ana hedefidir.

2. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO)

• Kuruluş Tarihi: 4 Nisan 1949
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 18 Şubat 1952
• Kuruluş Amacı: NATO, Batı Avrupa ülkeleri ile Kuzey Amerika arasındaki askeri işbirliğini güçlendirmek amacıyla kurulmuştur. Sovyet tehdidine karşı, üyelerinin kolektif savunmasını sağlamak ve bir üye ülkeye yapılan saldırının tüm üyelerce saldırı kabul edilmesi prensibine dayanır.

3. Bağdat Paktı (CENTO)

• Kuruluş Tarihi: 1955 (Bağdat Paktı), 1959’da CENTO olarak adlandırıldı.
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1955
• Kuruluş Amacı: Orta Doğu’da Sovyet etkisini sınırlamak ve bölgesel güvenliği artırmak amacıyla kurulmuştur. Türkiye, İran, Irak, Pakistan ve İngiltere bu pakta üyeydi. Ancak, Irak’ın 1958’de paktan çekilmesinden sonra paktın ismi CENTO (Central Treaty Organization) olarak değiştirilmiştir. Türkiye’nin bölgesel güvenliği sağlamak ve Sovyetler Birliği’ne karşı Batı ile işbirliğini güçlendirmek amacıyla katıldığı bu örgüt, 1979 yılında sona ermiştir.

4. İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT)

• Kuruluş Tarihi: 25 Eylül 1969
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1969
• Kuruluş Amacı: İslam ülkeleri arasında işbirliğini güçlendirmek, İslam kültür ve mirasını korumak, Filistin meselesi başta olmak üzere Müslümanların haklarını savunmak amacıyla kurulmuştur. Türkiye, İslam ülkeleriyle kültürel ve politik ilişkilerini güçlendirmek amacıyla bu teşkilata katılmıştır.

5. Avrupa Konseyi

• Kuruluş Tarihi: 5 Mayıs 1949
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 9 Ağustos 1949
• Kuruluş Amacı: Avrupa Konseyi, insan hakları, demokrasi ve hukuk devleti prensiplerinin korunmasını amaçlar. Türkiye, bu değerlere olan bağlılığını göstermek amacıyla Avrupa Konseyi’nin kurucu üyelerinden biri olarak yer almıştır.

6. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)

• Kuruluş Tarihi: 1 Ocak 1995 (Helsinki Nihai Senedi, 1975)
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1975 (Helsinki Nihai Senedi’ni imzaladı)
• Kuruluş Amacı: AGİT, Avrupa’da güvenlik ve istikrarı sağlamak amacıyla, siyasi, askeri ve ekonomik işbirliğini teşvik eder. Soğuk Savaş döneminde, Doğu ile Batı arasında güven artırıcı önlemler almak ve gerginliği azaltmak amacıyla Helsinki Nihai Senedi ile başlatılan bu süreç, AGİT’in resmi olarak kurulmasına yol açmıştır.

7. Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT)

• Kuruluş Tarihi: 1985
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1985 (Kurucu Üye)
• Kuruluş Amacı: Türkiye, İran ve Pakistan tarafından kurulan EİT, bölgesel ekonomik işbirliğini teşvik etmek amacıyla kurulmuştur. Üyeler arasında ticaretin artırılması, ekonomik kalkınmanın sağlanması ve ortak projelerin yürütülmesi ana hedefler arasındadır.

8. D-8 (Gelişen Sekiz Ülke)

• Kuruluş Tarihi: 15 Haziran 1997
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1997 (Kurucu Üye)
• Kuruluş Amacı: Türkiye’nin girişimiyle kurulan D-8, gelişmekte olan Müslüman ülkeler arasında ekonomik işbirliğini artırmayı amaçlar. Türkiye, Bangladeş, Mısır, Endonezya, İran, Malezya, Nijerya ve Pakistan bu organizasyonda yer alır.

9. Türk Devletleri Teşkilatı (TDT)

• Kuruluş Tarihi: 3 Ekim 2009 (Türk Konseyi adıyla)
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 2009
• Kuruluş Amacı: Türk devletleri arasında siyasi, ekonomik, kültürel ve insani işbirliğini güçlendirmek amacıyla kurulmuştur. Üye ülkeler arasında Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkmenistan yer almaktadır. 2021 yılında adı Türk Devletleri Teşkilatı olarak değiştirilmiştir.

10. Avrupa Birliği Gümrük Birliği

• Kuruluş Tarihi: 1995
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1995
• Kuruluş Amacı: Türkiye ve Avrupa Birliği (AB) arasındaki Gümrük Birliği, Türkiye’nin AB ile ticari ilişkilerini düzenlemek ve AB pazarına mal ihraç etme sürecini kolaylaştırmak amacıyla kurulmuştur. Bu birlik, Türkiye’yi AB ile daha sıkı ekonomik entegrasyona dahil etmiştir.

11. Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ)

• Kuruluş Tarihi: 25 Haziran 1992
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1992 (Kurucu Üye)
• Kuruluş Amacı: Karadeniz’e kıyısı olan ülkeler arasında ekonomik işbirliğini teşvik etmek amacıyla kurulan KEİ, bölgesel kalkınma projeleri, ticaret, ulaştırma, enerji ve çevre gibi alanlarda ortak çalışmalar yürütmektedir. Türkiye, KEİ’nin en aktif üyelerinden biridir ve örgüt merkezi de İstanbul’dadır.

12. Uluslararası Para Fonu (IMF)

• Kuruluş Tarihi: 27 Aralık 1945
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1947
• Kuruluş Amacı: IMF, küresel finansal istikrarı sağlamak, ülkeler arasında ticaret ve yatırımı teşvik etmek ve ekonomik krizleri yönetmek amacıyla kurulmuştur. Türkiye, IMF’ye 1947 yılında üye olmuş ve zaman zaman IMF programları çerçevesinde mali yardımlar almıştır. IMF’nin misyonu, üye ülkeler arasındaki ekonomik dengesizlikleri düzeltmeye yardımcı olmaktır.

13. Dünya Bankası

• Kuruluş Tarihi: 1944
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1947
• Kuruluş Amacı: Dünya Bankası, gelişmekte olan ülkelerdeki yoksulluğun azaltılması ve ekonomik kalkınmanın sağlanması amacıyla kurulmuştur. Türkiye, 1947 yılında bu örgüte üye olarak, ekonomik kalkınma projelerine ve altyapı yatırımlarına yönelik Dünya Bankası finansmanlarından faydalanmıştır.

14. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD)

• Kuruluş Tarihi: 30 Eylül 1961
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1961
• Kuruluş Amacı: OECD, ekonomik kalkınmayı ve dünya ticaretini teşvik etmek amacıyla kurulan bir örgüttür. Türkiye, OECD’nin kurucu üyeleri arasında yer alır ve bu örgüt aracılığıyla özellikle ekonomik reformlar, ticaret, eğitim, vergi politikaları ve çevre konularında işbirliği yapmaktadır.

15. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ)

• Kuruluş Tarihi: 1 Ocak 1995
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1995
• Kuruluş Amacı: Dünya Ticaret Örgütü, uluslararası ticaretin kurallarını belirleyen ve ticaretin serbestleşmesini hedefleyen bir örgüttür. Türkiye, ticaret rejimini uluslararası standartlara uygun hale getirmek ve dünya ticaretine daha fazla entegre olmak amacıyla bu örgüte katılmıştır.

16. G-20 (Yirmiler Grubu)

• Kuruluş Tarihi: 1999
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1999
• Kuruluş Amacı: G-20, dünya ekonomisinin büyük kısmını oluşturan ülkelerin maliye bakanları ve merkez bankası başkanlarını bir araya getiren bir forumdur. Türkiye, dünya ekonomisinde önemli bir aktör olarak bu platformda yer alarak küresel ekonomik meselelerde söz sahibi olma fırsatına sahip olmuştur.

17. İslam Kalkınma Bankası (İKB)

• Kuruluş Tarihi: 1973
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1974
• Kuruluş Amacı: İKB, üye İslam ülkelerinin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunmak ve İslam ülkeleri arasında mali işbirliğini artırmak amacıyla kurulmuştur. Türkiye, İslam dünyası ile mali ve ekonomik işbirliğini güçlendirmek amacıyla bu bankaya üye olmuştur.

18. Güneydoğu Avrupa İşbirliği Süreci (GDAÜ)

• Kuruluş Tarihi: 1996
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1996 (Kurucu Üye)
• Kuruluş Amacı: GDAÜ, Güneydoğu Avrupa ülkeleri arasında barış, güvenlik, istikrar ve işbirliğini artırmayı hedefleyen bir bölgesel işbirliği platformudur. Türkiye, Balkanlar’da istikrarı sağlamak ve bu bölgedeki siyasi ve ekonomik ilişkilerini geliştirmek amacıyla bu sürecin içinde aktif rol almıştır.

19. İslam Konferansı Gençlik Forumu (ICYF)

• Kuruluş Tarihi: 2004
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 2004
• Kuruluş Amacı: ICYF, İslam ülkelerindeki gençler arasında işbirliği ve dayanışmayı artırmayı hedefleyen bir organizasyondur. Türkiye, genç nüfusun gelişimi ve İslam dünyası ile bağların güçlenmesi amacıyla bu foruma üyedir. Forumun merkezi İstanbul’dadır.

20. Gelişen Pazarlar Forumu

• Kuruluş Tarihi: 1999
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1999
• Kuruluş Amacı: Gelişen Pazarlar Forumu, gelişmekte olan ekonomiler arasındaki işbirliğini teşvik etmek ve bu ülkeler için daha iyi ekonomik fırsatlar yaratmayı hedeflemektedir. Türkiye, gelişmekte olan bir ekonomi olarak bu forumda yer alarak küresel ekonomik meselelerde katkı sağlamaktadır.

21. Medeniyetler İttifakı

• Kuruluş Tarihi: 2005
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 2005 (Kurucu Ortak)
• Kuruluş Amacı: Türkiye ve İspanya’nın öncülüğünde kurulan Medeniyetler İttifakı, kültürel ve dini farklılıklar arasındaki hoşgörüyü artırmayı, karşılıklı anlayışı ve barışı teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Türkiye, bu girişimle dünya genelindeki farklı medeniyetler arasında köprü kurmayı hedeflemektedir.

22. İslam Dünyası Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu (ICESCO)

• Kuruluş Tarihi: 1982
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1982
• Kuruluş Amacı: ICESCO, İslam dünyasındaki ülkelerin eğitim, bilim, kültür ve iletişim alanlarında işbirliği yapmasını sağlamak amacıyla kurulmuştur. Türkiye, İslam dünyasındaki kültürel ve bilimsel gelişmelere katkıda bulunmak ve İslam ülkeleriyle bağlarını güçlendirmek amacıyla ICESCO’ya üyedir.

23. Avrupa Hava Seyrüsefer Güvenliği Örgütü (EUROCONTROL)

• Kuruluş Tarihi: 1960
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1989
• Kuruluş Amacı: EUROCONTROL, Avrupa hava sahasında sivil ve askeri hava trafiğini yönetmek ve koordinasyon sağlamak amacıyla kurulmuştur. Türkiye, hava sahası güvenliği ve yönetimi konusundaki işbirliğini artırmak amacıyla bu örgüte üye olmuştur.

24. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO)

• Kuruluş Tarihi: 1948
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1958
• Kuruluş Amacı: IMO, uluslararası deniz taşımacılığında güvenliği sağlamak, deniz kirliliğini önlemek ve denizcilik sektöründe standartları belirlemek amacıyla kurulmuştur. Türkiye, denizcilik sektöründeki etkinliğini artırmak ve deniz güvenliği standartlarını yükseltmek amacıyla bu örgüte üye olmuştur.

25. Akdeniz için Birlik (Union for the Mediterranean – UfM)

• Kuruluş Tarihi: 13 Temmuz 2008
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 2008
• Kuruluş Amacı: UfM, Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler arasında işbirliğini teşvik etmek, bölgesel kalkınmayı sağlamak ve çevresel sürdürülebilirliği artırmak amacıyla kurulmuştur. Türkiye, Akdeniz bölgesindeki stratejik rolü dolayısıyla bu örgütte aktif olarak yer almaktadır.

26. Dünya Sağlık Örgütü (WHO)

• Kuruluş Tarihi: 7 Nisan 1948
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1949
• Kuruluş Amacı: WHO, dünya genelinde sağlık standartlarını iyileştirmek, hastalıklarla mücadele etmek ve halk sağlığını korumak amacıyla kurulmuştur. Türkiye, sağlık politikalarını uluslararası düzeyde koordine etmek ve sağlıkla ilgili küresel hedeflere katkı sağlamak amacıyla WHO’ya üyedir.

27. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO)

• Kuruluş Tarihi: 16 Kasım 1945
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1946
• Kuruluş Amacı: UNESCO, dünya çapında eğitim, bilim ve kültür alanlarında işbirliğini teşvik etmek ve kültürel mirası korumak amacıyla kurulmuştur. Türkiye, kültürel mirasın korunması ve eğitim alanındaki uluslararası işbirliklerini geliştirmek amacıyla UNESCO’ya üyedir.

28. Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU)

• Kuruluş Tarihi: 1865
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1865 (Osmanlı İmparatorluğu döneminden beri üye)
• Kuruluş Amacı: ITU, küresel telekomünikasyon standartlarını belirlemek, frekans tahsisi ve uydu yörüngelerini düzenlemek ve dünya çapında telekomünikasyon altyapısını geliştirmek amacıyla kurulmuştur. Türkiye, dijitalleşme ve iletişim teknolojileri alanındaki küresel gelişmelere katkıda bulunmak amacıyla ITU’nun aktif bir üyesidir.

29. Asya Parlamenter Asamblesi (APA)

• Kuruluş Tarihi: 2006
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 2006
• Kuruluş Amacı: APA, Asya ülkeleri arasındaki parlamenter işbirliğini geliştirmek, bölgesel sorunlara çözüm bulmak ve siyasi diyalogları artırmak amacıyla kurulmuştur. Türkiye, Asya’daki parlamenter işbirliği ve diplomatik ilişkileri güçlendirmek için APA’da yer almaktadır.

30. Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO)

• Kuruluş Tarihi: 1975
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1975
• Kuruluş Amacı: UNWTO, dünya çapında sürdürülebilir turizmi teşvik etmek ve turizmin ekonomik gelişime katkısını artırmak amacıyla kurulmuştur. Türkiye, turizm sektörünü geliştirmek ve küresel turizm politikalarına katkı sağlamak amacıyla UNWTO’nun aktif bir üyesidir.

31. Avrupa Konseyi (Council of Europe)

• Kuruluş Tarihi: 5 Mayıs 1949
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 9 Ağustos 1949
• Kuruluş Amacı: Avrupa Konseyi, Avrupa’da demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğünü teşvik etmek amacıyla kurulmuş bir uluslararası örgüttür. Türkiye, bu örgüte katılan ilk üyelerden biridir ve Avrupa’da insan haklarının korunması ve demokrasi değerlerinin geliştirilmesi konusunda aktif rol oynamaktadır.

32. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)

• Kuruluş Tarihi: 1959
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1987 (Bireysel başvuru hakkını kabul ettiği tarih)
• Kuruluş Amacı: AİHM, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf olan ülkelerdeki bireylerin insan haklarının korunmasını sağlamak amacıyla kurulmuştur. Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni 1954’te onaylamış ve 1987’de bireysel başvuru hakkını tanımıştır. Türk vatandaşları, hak ihlalleri durumunda AİHM’e başvuru yapabilirler.

33. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)

• Kuruluş Tarihi: 1 Ocak 1995
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1973 (Önceki adıyla Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı’na katılım)
• Kuruluş Amacı: AGİT, güvenlik, insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü gibi konularda Avrupa, Kuzey Amerika ve Orta Asya ülkeleri arasında işbirliği sağlayan bir uluslararası örgüttür. Türkiye, AGİT bünyesinde bölgesel güvenlik, seçim gözlemi ve insan hakları konularında aktif olarak yer almaktadır.

34. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi (UNHRC)

• Kuruluş Tarihi: 15 Mart 2006
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: Türkiye, dönem dönem İnsan Hakları Konseyi’nde yer almıştır.
• Kuruluş Amacı: UNHRC, dünya çapında insan haklarının korunmasını sağlamak ve insan hakları ihlallerini izlemek amacıyla kurulmuş bir Birleşmiş Milletler organıdır. Türkiye, dönemsel olarak bu konseyde yer almış ve insan haklarının küresel düzeyde korunmasına katkı sağlamıştır.

35. Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Komitesi (CEDAW)

• Kuruluş Tarihi: 1981
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1985 (CEDAW Sözleşmesi’ni onayladığı tarih)
• Kuruluş Amacı: CEDAW, kadın haklarının korunmasını ve cinsiyet ayrımcılığının önlenmesini amaçlayan bir Birleşmiş Milletler organıdır. Türkiye, kadın haklarının korunması ve cinsiyet eşitliğinin sağlanması için bu komiteye katılmış ve CEDAW Sözleşmesi’ni onaylamıştır.

36. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (UNCRC)

• Kuruluş Tarihi: 20 Kasım 1989
• Türkiye’nin Üyelik Tarihi: 1995 (Sözleşme’yi imzaladığı tarih)
• Kuruluş Amacı: UNCRC, çocuk haklarının korunmasını ve çocuklara yönelik her türlü ayrımcılığın ortadan kaldırılmasını amaçlayan bir Birleşmiş Milletler sözleşmesidir. Türkiye, bu sözleşmeyi imzalayarak çocuk hakları konusunda uluslararası yükümlülük altına girmiştir.

37. Birleşmiş Milletler Savaş Suçları Mahkemeleri (ICTY ve ICTR)

• Kuruluş Tarihi: ICTY (1993) ve ICTR (1994)
• Türkiye’nin Üyelik Durumu: Türkiye, bu mahkemelerde doğrudan taraf değildir ancak BM üyesi olarak mahkemelerin faaliyetlerine destek vermiştir.
• Kuruluş Amacı: ICTY (Eski Yugoslavya İçin Uluslararası Ceza Mahkemesi) ve ICTR (Ruanda İçin Uluslararası Ceza Mahkemesi), sırasıyla Yugoslavya’nın dağılması sürecinde ve Ruanda’da işlenen soykırım ve savaş suçlarını yargılamak amacıyla kurulmuştur. Türkiye, bu tür uluslararası mahkemelere destek sağlamış ve uluslararası adalet sistemine katkıda bulunmuştur.

38. Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM)

• Kuruluş Tarihi: 1 Temmuz 2002
• Türkiye’nin Üyelik Durumu: Türkiye, Uluslararası Ceza Mahkemesi’ni kuran Roma Statüsü’nü 1999 yılında imzalamamıştır ve halen onaylamamaktadır bu nedenle UCM’ye üye değildir. Ancak, UCM’nin faaliyetlerini yakından izlemekte ve zaman zaman uluslararası ceza adaleti konularında katkılar sağlamaktadır.
• Kuruluş Amacı: UCM, savaş suçları, soykırım, insanlığa karşı suçlar ve saldırı suçlarını yargılamak amacıyla kurulmuştur. Mahkeme, Roma Statüsü’ne taraf olan ülkelerde bu tür suçları işleyen bireyleri sorumlu tutmak için yargılama yetkisine sahiptir. Türkiye, UCM’ye taraf olmamakla birlikte, bu mahkemenin faaliyetlerini yakından izlemekte ve uluslararası adalet sistemine genel olarak katkı sağlamaktadır.

39. Uluslararası Adalet Divanı (UAD)

• Kuruluş Tarihi: 1945
• Türkiye’nin Üyelik Durumu: Türkiye, Birleşmiş Milletler’in kurucu üyesi olarak UAD’ye üyedir.
• Kuruluş Amacı: UAD, Birleşmiş Milletler’in ana yargı organı olup, devletler arasındaki hukuki anlaşmazlıkları çözmek ve BM üyesi ülkeler tarafından getirilen hukuki meselelerde tavsiye niteliğinde kararlar vermekle görevlidir. Türkiye, UAD’nin yargı yetkisine sahip olduğu bir devlettir ve zaman zaman bu mahkemenin kararlarına taraf olmuştur.

40. Birleşmiş Milletler Uluslararası Hukuk Komisyonu (ILC)

• Kuruluş Tarihi: 1947
• Türkiye’nin Üyelik Durumu: Türkiye, bu komisyonun çalışmalarına katılmaktadır ancak ILC bir üye organ değil, uzmanlar komisyonudur.
• Kuruluş Amacı: ILC, uluslararası hukukun kodifikasyonu ve geliştirilmesi amacıyla kurulmuş bir Birleşmiş Milletler organıdır. Türkiye, bu komisyonun çalışmalarına aktif olarak katılmakta ve uluslararası hukukun gelişimine katkı sağlamaktadır.

41. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)

• Kuruluş Tarihi: 1959
• Türkiye’nin Üyelik Durumu: Türkiye, AİHM’nin yargı yetkisini kabul etmiş bir devlettir.
• Kuruluş Amacı: AİHM, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni ihlal eden devletleri yargılamak ve bireylerin haklarını korumak amacıyla kurulmuştur. Türkiye, 1987 yılında bireysel başvuru hakkını tanıyarak vatandaşlarının bu mahkemeye başvurabilmesine olanak tanımıştır. Mahkeme, özellikle Türkiye’ye yönelik insan hakları ihlalleriyle ilgili davalarda kararlar vermiştir.

Sonuç:

Sonuç olarak, Türkiye’nin üyesi olduğu uluslararası örgütler, ülkenin dış politikasını ve uluslararası ilişkilerini şekillendiren kritik yapılar olarak öne çıkmaktadır. Güvenlik, diplomasi, ekonomi, insan hakları, adalet ve kültürel işbirliği gibi alanlarda Türkiye, bu örgütler aracılığıyla hem bölgesel hem de küresel düzeyde etkisini artırmayı hedeflemektedir. Özellikle NATO, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi gibi stratejik örgütler, Türkiye’nin ulusal güvenlik politikalarının ve demokratik değerlerinin pekiştirilmesinde önemli rol oynamaktadır. İnsan haklarının korunması, hukukun üstünlüğü ve savaş suçlarının yargılanması gibi alanlarda ise Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Uluslararası Adalet Divanı gibi kurumlarla olan ilişkileri dikkat çekmektedir. Türkiye’nin bu örgütlerdeki aktif rolü, hem ulusal çıkarlarını koruma hem de küresel barış ve istikrarın sağlanmasına katkı sunma yönünde önemli bir diplomatik çabadır. Bu bağlamda, Türkiye’nin uluslararası arenadaki pozisyonu, katıldığı bu örgütlerle daha da güçlenmekte ve dünya siyasetine yaptığı katkılarla öne çıkmaktadır.

Views: 42