Yapay Zeka Balonu: Patlama Kaçınılmaz mı?
Yapay zekanın (YZ) son yıllardaki yükselişi hem teknolojik gelişmeler hem de ekonomik beklentiler açısından tarihin en dikkat çekici trendlerinden biri oldu. ChatGPT, Copilot, MidJourney gibi uygulamalar gündelik hayatımıza girerken; dev teknoloji şirketleri trilyon dolarlık altyapı yatırımları ve milyarlarca dolarlık değerlemelerle gündeme geliyor. Fakat bu hızlı yükseliş, akla tarihsel “balon” deneyimlerini getiriyor: dot-com krizi (2000), ABD emlak balonu (2008) veya Japonya varlık balonu (1980’ler). Şimdi aynı soruyu sormak gerekiyor: Yapay zeka da bir balona dönüşüyor mu?
MIT’in Bulguları: “GenAI Divide”
2025 yılında MIT tarafından yayımlanan bir rapor, bu tartışmayı somut verilerle destekledi. Rapora göre, şirketlerin %95’i yapay zeka yatırımlarından ölçülebilir finansal dönüş alamıyor, yalnızca %5’lik küçük bir kesim ciddi bir katma değer yaratabiliyor (Fortune, 2025). Bu eşitsizlik “GenAI Divide” olarak adlandırılıyor ve bize şunu gösteriyor: Teknoloji hızla gelişse de, ekonomik değer üretimi aynı ölçüde ilerlemiyor.
Balon Lehine Deliller
- Aşırı Değerleme: Birçok yapay zeka girişimi, henüz gelir elde etmeden yüz milyonlarca dolar değerleme kazanıyor. OpenAI’nin dahi henüz net kârlı olmamasına rağmen yüz milyarlarca dolar değer biçiliyor (WSJ, 2024). Bu tablo, dot-com dönemindeki “trafik var ama kâr yok” anlayışını anımsatıyor.
- Dev CAPEX Maliyetleri: Büyük dil modelleri ve üretici yapay zeka sistemleri, milyarlarca dolarlık donanım altyapısı gerektiriyor. MIT raporunda belirtildiği gibi bu sermaye yoğunluk, küçük ve orta ölçekli girişimlerin uzun vadede rekabet etmesini zorlaştırıyor.
- “Workslop” Sorunu: Harvard Business Review’de yayımlanan çalışmalara göre, yapay zekanın ürettiği içeriklerin büyük bir kısmı “göze düzgün görünen ama bağlamı eksik” çıktılar. Bu da organizasyon içinde yeniden işleme, kalite kontrol ve zaman kaybı yaratıyor (Davenport & Mittal, 2024). Yani, verimlilik yerine üretkenliği düşüren bir “iş posası” oluşuyor.
- Hype Cycle: Gartner’ın ünlü “Beklenti Enflasyonu” eğrisine göre, yapay zekâ hâlen beklenti zirvesinde. Bu noktadan sonra “hayal kırıklığı vadisine” iniş kaçınılmazdır.
Balon Karşıtı Göstergeler
- Gerçek Fayda Cepleri: Kod yardımı, içerik üretimi, müşteri destek otomasyonu gibi sınırlı alanlarda ölçülebilir kazanımlar sağlanıyor. MIT raporunun da gösterdiği gibi küçük bir azınlık (yaklaşık %5) için yapay zeka ciddi değer üretiyor.
- Altyapının Kalıcılığı: Dot-com döneminde olduğu gibi, bugünkü yatırımlar da uzun vadede verimlilik artışının altyapısını oluşturabilir. Fiber internet, veri merkezleri ve bulut teknolojilerinin 2000’lerde bırakılan miras olması gibi, GPU altyapısı ve model geliştirme ekosistemi de kalıcı olabilir.
Patlama Sonrası Senaryo: “Az Ama Güçlü”
Benim görüşüme göre, yapay zeka balonu patlayacak ve bu patlama sert olacak. Küçük ve orta ölçekli girişimlerin büyük kısmı bu dalgada yok olacak. Ancak bu bir “yok oluş” değil, daha çok bir konsolidasyon süreci olacak. Ayakta kalan az sayıdaki dev firma —muhtemelen Google, Microsoft, Meta, Amazon gibi teknoloji devleri veya onların desteklediği birkaç yapay zeka şirketi— pazarı domine edecek.
Bu süreç, bugünkü sosyal medya ekosistemini hatırlatıyor: Facebook, TikTok, Instagram ve Twitter dışında ciddi oyuncu kalmadı. Arama motorlarında da benzer bir durum söz konusu; Google neredeyse tekelleşti. Yapay zekâ da benzer bir kaderi yaşayacak: Yüzlerce girişim arasından yalnızca “bir elin parmaklarını geçmeyecek” sayıda şirket hayatta kalacak. Onlar da gelir getiren, istikrarlı iş modelleri kurarak pazarı şekillendirecek.
Sonuç
Yapay zekâ teknolojisi ilerlemeye devam edecek, fakat ekonomik boyutuyla uyumsuz büyüyen bugünkü piyasa bir balona dönüşmüş durumda. Balon patladığında yüzlerce girişim yok olacak; ama geriye kalan birkaç güçlü oyuncu, yapay zekâ pazarını kârlı ve sürdürülebilir bir modele dönüştürecek. Tıpkı sosyal medyada veya arama motorlarında olduğu gibi, yapay zekâ pazarı da birkaç dev firmanın kontrolüne girecek.
Kaynakça
- Davenport, T. H., & Mittal, N. (2024). The Workslop Problem in AI Adoption. Harvard Business Review.
- Fortune. (2025). MIT report shows 95% of firms see no ROI from generative AI.
- Forbes. (2025). The GenAI Divide: Why Most Companies Fail to Capture AI Value.
- Gartner. (1995). Hype Cycle Model.
- The Wall Street Journal. (2024). OpenAI Valuation and Trillion-Dollar Infrastructure Plans.
- Yapay Zeka Bir Balon mu? MIT Raporunu sizin icin inceledik, Baris & Baris YouTube kanalı, 2 Ekim 2025
Views: 4
