Rıza İnşası Nedir?

Ben “rıza inşası” kavramını, modern toplumlarda iktidarın yalnızca zor kullanarak değil, aynı zamanda geniş kitlelerin onayını kazanarak varlığını sürdürme süreci olarak açıklayabilirim. Bu kavram, insanların yönetim biçimlerine veya toplumsal düzenlere gönüllüymüş gibi katılım göstermelerini sağlayan ideolojik, kültürel ve iletişimsel mekanizmaları ifade eder.

Kavramın Ortaya Çıkışı

“Rıza inşası” (consent manufacturing / consent construction) düşüncesi ilk olarak İtalyan Marksist düşünür Antonio Gramsci tarafından geliştirilmiştir. Gramsci, 1929–1935 yılları arasında hapishanede yazdığı “Prison Notebooks” (Hapishane Defterleri) adlı eserinde kavramı ortaya koymuştur (Gramsci, 1971).

Gramsci’ye göre devlet sadece baskı aygıtları (polis, ordu, hukuk vb.) aracılığıyla değil, aynı zamanda eğitim, medya, din ve kültürel kurumlar üzerinden toplumsal rızayı inşa ederek iktidarını sürdürür. Bu duruma hegemonya adını vermiştir.

Kavramın Geliştirilmesi

Gramsci’nin ardından bu düşünceyi medya ve iletişim alanına uyarlayan en önemli isim, Amerikalı dilbilimci ve düşünür Noam Chomsky olmuştur. Chomsky ve Edward S. Herman, 1988’de yayımladıkları “Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media” adlı kitapta, modern medyanın devletlerin ve büyük şirketlerin çıkarları doğrultusunda rıza ürettiğini ileri sürmüştür (Herman & Chomsky, 1988).

Chomsky’nin yaklaşımı, Gramsci’nin hegemonya teorisini medya çağında yeniden yorumlamıştır. Özellikle “propaganda modeli” olarak bilinen çerçeve, haberlerin seçimi ve sunumunun iktidar lehine toplumsal rıza inşa ettiğini açıklamaktadır.

Rıza İnşasının İfadesi

• İktidarın sadece baskıyla değil, ikna ve ideolojiyle sürdürüldüğünü gösterir.
• Medya, eğitim, kültür ve din gibi araçlarla insanların yönetim biçimini kabul etmesi sağlanır.
• Gündelik hayatın olağan yapısına gömülerek fark edilmeyen bir süreçtir.

Bu nedenle “rıza inşası”, çağdaş siyaset ve medya çalışmalarında iktidarın meşruiyetini anlamak için temel kavramlardan biridir.

Kaynakça

• Gramsci, A. (1971). Selections from the Prison Notebooks. New York: International Publishers.
• Herman, E. S., & Chomsky, N. (1988). Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media. New York: Pantheon Books.

Views: 1