Pisagor’un Karısının Adı Hipotenüs mü? Bir Şehir Efsanesi
Matematik tarihinde en çok bilinen isimlerden biri kuşkusuz Pisagor’dur. Ancak günümüzde özellikle internet ortamında dolaşan bir şehir efsanesi, Pisagor’un karısının adının “Hipotenüs” olduğu yönündedir. Pisagor ünlü teoremine göre Hipotenüs, dik üçgende dik açının karşısında bulunan en uzun kenardır. Pisagor Teoremi’ne göre, hipotenüsün karesinin uzunluğu diğer iki kenarın kareleri toplamına eşittir. Bu iddia tarihsel gerçeklikle bağdaşmamakta, tamamen yanlış bir bilgiden ibaret bulunmaktadır.
Özellikle Türk eğitim dünyasında Hipotenüs‘ün Pisagor’un karısının adı olduğu yönünde bir şehir efsanesi vardır. Peki bu doğru mudur?
Pisagor’un Hayatı
Pisagor (Pythagoras), MÖ 570 civarında Samos Adası’nda doğmuş, MÖ 495 civarında ölmüştür. Matematikçi, filozof ve aynı zamanda bir mistik olarak Antik Yunan düşünce tarihinde önemli bir yere sahiptir. Adını taşıyan Pisagor Teoremi (dik üçgende hipotenüsün karesinin, diğer iki kenarın kareleri toplamına eşit olması) en bilinen katkısıdır. Ancak Pisagor yalnızca matematik alanında değil, aynı zamanda müzik teorisi, astronomi ve felsefe alanlarında da etkili olmuştur.
Pisagor, yaşamının bir döneminde Güney İtalya’daki Kroton (Croton) kentine yerleşmiş ve burada bir okul (aynı zamanda dini ve felsefi bir kardeşlik topluluğu) kurmuştur. Pisagorcular olarak bilinen bu topluluk, hem bilimsel araştırmalar hem de mistik öğretiler ile tanınmaktaydı.
Pisagor’un Eşi: Theano
Tarihsel kaynaklarda Pisagor’un eşinin adı Theano olarak geçmektedir. Theano, Krotonlu bir filozof ve matematikçiydi. Antik kaynaklarda onun Pisagor’un öğretilerine katkı sunduğu, özellikle ahlak felsefesi ve matematik üzerine yazılar kaleme aldığı belirtilmektedir. Bazı araştırmacılar, Pisagor’un ölümünden sonra Theano’nun Pisagorcu okulun yönetiminde önemli bir rol üstlendiğini ileri sürmektedir.
Theano’nun doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, MÖ 6. yüzyılda yaşamış olduğu kabul edilmektedir. Yazdığı eserlerden bazıları günümüze ulaşmamış, bazıları ise öğrencileri veya takipçileri aracılığıyla aktarılmıştır.
“Hipotenüs” Şehir Efsanesi
Pisagor’un karısının adının “Hipotenüs” olduğu yönündeki inanış, herhangi bir tarihsel kaynağa dayanmamaktadır. Bu yanlış bilgi, muhtemelen Pisagor Teoremi’nde geçen “hipotenüs” kavramının yaygın bilinirliğinden doğmuş ve zamanla mizahi ya da yanlış bir şekilde “karısının adı” olarak yayılmıştır.
Gerçekte hipotenüs (hypoteinousa), Antik Yunanca’da “altında duran” anlamına gelir ve yalnızca dik üçgenin en uzun kenarını tanımlamak için kullanılan geometrik bir terimdir. Pisagor’un ailesiyle veya özel hayatıyla hiçbir ilgisi yoktur.
Sonuç
Pisagor’un karısının adının Hipotenüs olduğu bilgisi tamamen bir şehir efsanesidir. Tarihsel olarak bilinen eşinin adı Theano’dur ve kendisi de felsefe ve matematik alanında değerli katkılar yapmıştır. Bu örnek, internette hızla yayılan bilgilerin ne kadar kolay şekilde çarpıtılabileceğini gösteren ilginç bir vakadır.
Önemli Kavramlar
- Pisagor Teoremi (Pythagorean theorem): Dik üçgende hipotenüsün karesinin diğer iki kenarın kareleri toplamına eşit olduğunu belirten matematiksel kural.
- Hipotenüs (Hypotenuse): Dik üçgenin dik açının karşısındaki en uzun kenarı.
- Theano: Pisagor’un eşi, Krotonlu filozof ve matematikçi.
Views: 2
